کافی است یکی از دوستان یا نزدیکانتان گذرش به منطقه آزاد خورده باشد تا از قیمت مناسب و ویژگی‌هایش جالبش برایتان بگوید و شما را ترغیب به سفر کند. به یکی از مناطق آزاد که سفر می‌کنید می‌بینید بله واقعا انگار تفاوت‌هایی با مناطق دیگر ایران دارد! اجناس خارجی با قیمت کمتر، ماشین‌های متفاوت داخل خیابان ها و حتّی طراحی خیابان ها و انواع پاساژ و مال‌های بزرگ. داستان از چه قرار است؟ در این متن قرار است به همین موضوع بپردازیم. می‌خواهیم ببینیم منطقه آزاد یعنی چه و منظور از منطقه آزاد تجاری چیست و در کل با چنین مفهومی بهتر و دقیق‌تر آشنا شویم. همراه لست سکند باشید.
منطقه آزاد چیست؟
قطعاً تاکنون چیزهای زیادی در مورد مناطق آزاد شنیده‌اید. تفاوت قیمت کالاها، معافیت از برخی قوانین گمرکی، صادرات و واردات آسان، معافیت از پرداخت‌های مالیاتی و... همگی از جذاب‌ترین موضوعات مربوط به مناطق آزاد هستند. مهاجرت، کار و سرمایه‌گذاری در یک منطقه آزاد، مستلزم داشتن آگاهی لازم از شرایط، معایب و مزایای زندگی و فعالیت در آن منطقه است مثل مطلب ناگفته های زندگی در کیش که در آن مطلب لست سکند از مزایا و معایب زندگی در منطقه آزاد کیش گفتیم. فعالان اقتصادی بسیاری برای بهره‌مندی از فرصت‌ها و شرایط ویژه حاکم بر مناطق آزاد گوناگون در ایران، دائماً در حال رفت و آمد به این نواحی هستند. فرقی نمی‌کند که چه شغلی دارید، در نظر داشتن امتیازات مناطق آزاد ایران و کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن‌ها می‌تواند تأثیرات مثبت فراوانی بر کسب و کار شما داشته باشد که در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد.
منطقه آزاد تجاری چیست؟
منطقه آزاد تجاری، بخشی از سرزمین‌های اصلی یک کشور است که از لحاظ قوانین تجاری، با سایر نقاط تفاوت‌های بسیاری دارد و قلمروی آن معمولاً شامل نواحی بندرگاهی می‌شود. معافی‌های گمرکی و نبودن قوانین دست و پا گیر، سهولت واردات و صادرات در این مناطق را تا حد ممکن بالا برده است. لازم به ذکر است که منطقه آزاد تجاری و منطقه آزاد صنعتی با یکدیگر متفاوت هستند. معمولاً در مناطق آزاد تجاری تولید و پردازش کالا ممنوع است. البته باید بدانید که در گروهی از مناطق آزاد هم تجارت و هم صنعت جریان دارد که به آن‌ها مناطق آزاد تجاری-صنعتی می‌گویند. بیشتر تولیدات یک منطقه آزاد تجاری-صنعتی صادر می شود. از امکانات و زیرساخت‌های ضروری مناطق آزاد تجاری می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- اسکله‌های مناسب برای بارگیری کشتی‌های بزرگ
- فرودگاه و ترمینال‌های مناسب
- راه آهن و جاده‌های استاندارد
- نیروی انسانی
- انبارهای مجهز به سیستم‌های حمل و نقل آسان
- انواع خدمات رفاهی همچون بیمارستان و فروشگاه‌های بزرگ
مزایا و معایب مناطق آزاد تجاری
زمانی که از مناطق آزاد تجاری صحبت می‌شود، اغلب افراد درباره مزایا و تأثیرات مثبت اقتصادی آن سخن می‌گویند. اگر قصد فعالیت اقتصادی در این مناطق آزاد تجاری را دارید، باید با یک دید همه جانبه به این مسئله نگاه کنید و علاوه بر امتیازات منطقه آزاد تجاری، مشکلات را هم در نظر بگیرید. در ایران 8 منطقه آزاد تجاری وجود دارد که شرایط هر کدام از آن‌ها نسبت به دیگری ممکن است متفاوت باشد. اصلی‌ترین معایب و مزایای مناطق آزاد به شرح زیر است:
مزایای منطقه آزاد تجاری
- اصلی‌ترین و مهم‌ترین مزیت ایجاد کسب و کار در مناطق آزاد تجاری، مستثنی شدن از قوانین گمرکی است.
- شرکت‌های ثبت شده در مناطق آزاد، تا 20 سال از پرداخت مالیات معاف هستند.
- تردد و اقامت اتباع خارجی در منطقه آزاد تجاری آسان است.
- افراد می‌توانند به آسانی ارز و سرمایه خود را به خارج از کشور یا سایر مناطق آزاد انتقال دهند.
- اشتغال نیروی کار ایرانی و خارجی در این مناطق از مقرراتی ساده پیروی می‌کند.
- در منطقه آزاد، شما می‌توانید شرکت خود را با 100% مالکیت خارجی ثبت کنید.
- تعرفه‌های خدمات و حمل و نقل در فرودگاه‌های مناطق آزاد تجاری کمتر است.
معایب منطقه آزاد تجاری
- در منطقه آزاد تجاری، دستمزد کارگران متخصص و فنی از دستمزد کارگران عادی بالاتر است و این موضوع باعث بر هم خوردن توازن درآمد در مراکز صنعتی و خدماتی مناطق آزاد شده است.
- رانت و فساد اقتصادی از ناخوشایندترین مسائلی است که به وفور در مناطق آزاد دیده می‌شود.
- کالاهای لوکس و غیرضروری بسیاری از منطقه آزاد وارد کشور می‌شود و اصلی‌ترین دلیل آن عدم شفافیت برخی از قوانین است.
- برخی از مناطق آزاد در ایران با وجود هزینه‌هایی که صرف پیشرفت آن‌ها شده است، از بسیاری امکانات محروم هستند.
- عدم کنترل و نظارت کافی بر ورود و خروج اجناس به منطقه آزاد تجاری، موجب سوء استفاده‌ی قاچاقچی‌ها شده است.
- توانمندی بیشتر واردات نسبت به صادرات، از ضعف‌های اساسی دیده شده در منطقه آزاد تجاری است. در پی بیشتر شدن واردات، ممکن است بازار کار در مناطق آزاد ضعیف شود.
تفاوت منطقه آزاد و منطقه ویژه اقتصادی
منطقه ویژه اقتصادی مانند مناطق آزاد، از اهدافی چون رشد صنعت، افزایش صادرات، کسب درآمد ارزی، بهبود وضع اشتغال، کاهش تورم و جذب سرمایه‌های خارجی پیروی می‌کند. اما به طور کلی میزان پایبندی به این اهداف، در منطقه آزاد و منطقه ویژه اقتصادی متفاوت است؛ به همین دلیل معمولاً سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد طرفداران بیشتری دارد. برخی از افراد معمولی و حتی سرمایه‌گذاران ممکن است فرق بین منطقه آزاد و منطقه ویژه اقتصادی را به درستی تشخیص ندهند، اصلی‌ترین و مهم‌ترین تفاوت این نواحی به شرح زیر است:
- در مناطق آزاد عوارض گمرکی و سهم دولت در واردات و صادرات کاملاً بخشیده می‌شود، اما در مناطق ویژه اقتصادی میزان کاهش این عوارض صد در‌صدی نیست و به شرایط گوناگونی بستگی دارد.
- در منطقه ویژه اقتصادی فقط اتباع خارجی می‌توانند از راه خرده فروشی کالا درآمد کسب کنند؛ درحالی که در منطقه آزاد، هم اتباع خارجی و هم داخلی می‌توانند خرده فروشی کنند.
- طبق قوانین داخل کشور، افراد خارجی برای ورود به مناطق ویژه اقتصادی باید ویزا داشته باشند. در صورتی‌که دریافت ویزا برای اتباع خارجی در منطقه آزاد، از قوانین و مقررات مرزی پیروی می‌کند.
- در منطقه آزاد معافیت مالیاتی وجود دارد؛ اما در منطقه ویژه‌ی اقتصادی تخفیف مالیاتی فقط شامل اموال سرمایه‌گذاران می شود.
سخن آخر
به دلیل شرایط ویژه اقتصادی و تسهیلات گوناگون در مناطق آزاد، افراد بسیاری به شروع کسب و کار و تجارت در این مناطق فکر می‌کنند. کار و زندگی در مناطق آزاد شرایط، معایب و مزایای خاص خودش را دارد. از آن جایی که قوانین حاکم در منطقه آزاد با قوانین مناطق ویژه اقتصادی و سایر نقاط کشور متفاوت است، بهتر است قبل از تصمیم‌گیری اطلاعات خود را تا حد ممکن در مورد شرایط کسب و کار بالا ببرید. در این متن لست سکند سعی کردیم مختصر و مفید از ابعاد مختلف مناطق آزاد تجاری صحبت کنیم.
تألیف: تیم نویسندگان لست سکند