سینا کاربین یک مادر فنلاندی است که در وین زندگی میکند. او هیچگاه تصور نمیکرد که روزی مجبور شود برای تحصیل فرزندانش به معلم خصوصی پول بدهد. اما مدارس اتریش در اوایل 2020 به خاطر کووید 19 تعطیل شدند.
خانم کاربین و شوهرش نمیتوانستند همزمان با کار کردن به پسر هفتسالهشان در تحصیل از راه دور کمک کنند. آنها پسرشان را در سامانه تدریس خصوصی بنگاه نوپای اتریشی Go Student ثبت نام کردند. آنها فکر میکردند این کار فقط چندماه طول بکشد اما اکنون یک سال و نیم است که پسرشان به مدرسه بازگشته اما باز هم هفتهای یک جلسه را با معلم خصوصی میگذارند. او به مادرش میگوید که علاقه دارد این کار را انجام دهد.
با آغاز سال تحصیلی جدید در بسیاری کشورها، آسیبهای ناشی از چندماه تعطیلی مدارس آشکارتر میشوند. طبق گزارش بنگاه مشاورتی مک کینزی، دانشآموزان ابتدایی آمریکا به طور میانگین در درس ریاضی پنج و در خواندن چهار ماه از آنچه باید باشد عقبترند.
قطعاً این آسیب در کشورهایی مانند هند و مکزیک که دوره طولانیتری از تعطیلی مدارس را تجربه کردهاند شدیدتر خواهد بود. حتی در دوران قبل از همه گیری بسیاری از والدین در سراسر جهان تمایل داشتند برای جلسات اضافی تدریس پول بپردازند با این امید که سطح تحصیلی فرزندشان بالاتر برود. بحران همهگیری این رویه را تقویت خواهد کرد.
صنعت تدریس پس از مدرسه که گاهی اوقات به آن «تحصیل در سایه» گفته میشود دورههای فشرده آموزشی در مدرسه، تدریس خصوصی انفرادی و دورههای آنلاین را دربرمیگیرد. ارائهدهندگان این خدمات مجموعهای از معلمان خصوصی تا بنگاههای چندملیتی را دربرمیگیرد. بزرگترین حوزه این کسبوکار در آسیای شرقی است. حدود 80 درصد از کودکان مدارس ابتدایی کره جنوبی تدریس اضافی دریافت میکنند و 90 درصد از کودکان ژاپنی در نقطهای از دوران تحصیل از خدمات تدریس خصوصی استفاده میکنند.
در مصر حدود یکسوم از دانشآموزان ابتدایی به تدریس اضافی نیاز پیدا میکنند و این میزان در اواخر دوره دبیرستان به چهارپنجم میرسد.
صنعت تدریس خصوصی در دوران قبل از همهگیری در کشورهای فقیر و ثروتمند در حال گسترش بود. در انگلستان و ولز درصد دانشآموزان 11 تا 16 سالهای که میگویند از خدمات تدریس خصوصی استفاده کردهاند از 18 درصد در سال 2005 به 27 درصد در سال 2019 افزایش یافت (در لندن این رقم 41 درصد بود) در آلمان درصد فارغالتحصیلان مدارس که در دوره تحصیل از تدریس خصوصی بهره برده اند از 27 درصد در اوایل دهه 2000 به بیش از 40 در سال 2013 رسید. در آفریقای جنوبی 29 درصد از کودکان 11 و 12 ساله در سال 2013 از تدریس خصوصی استفاده میکردند. در حالی که شش سال قبلتر این درصد فقط چهار بود. سورن کریستنسون از دانشگاه آروس میگوید تدریس خصوصی در اسکاندیناوی تقریباً جایی نداشت اما اکنون این صنعت کوچه روبهرشد گذاشته است.
چندین دلیل برای این تحولات وجود دارد. مارک برای (Bray) از صاحبنظران صنعت تحصیل در سایه در دانشگاه هنگکنگ میگوید که اکنون بیش از هر زمان دیگر دانشآموزان بیشتری به مدرسه میروند. بین سالهای 2000 و 2018 کودکانی که اصلاً به مدرسه نمیرفتند به میزان یک سوم کاهش یافت. این بدان معناست که رقابت برای شاگرد اولی در کلاسها شدیدتر میشود. والدین در کشورهای فقیر نگران آناند که با رشد جمعیت دانشآموزی کیفیت آموزش کمتر شود. آنها پرداخت پول برای خدمات معلمان برتر را راهی برای جبران این آسیب میدانند.
اکنون دانشآموزان بیشتری در 12 سال مدرسه با یکدیگر رقابت میکنند. حتی رقابتهای ورزشی در دانشگاههای برتر نیز شدت گرفتهاند. حذف مشاغل سطوح پایین که فقط با هدف امرار معاش بودند باعث شد والدین مصمم شوند کاری کنند فرزندانشان از همان ابتدا تحصیل خوبی دریافت کنند.
تغییرات جمعیتی زیربنای این تحولات است. از دهه 1950 تاکنون نرخ باروری در جهان نصف شده است. کچکتر شدن خانوادهها به والدین امکان میدهد هزینه بیشتری برای تحصیل هر فرزند بپردازند. در اکثر خانوادهها پدر و مادر هر دو کار میکنند. این امر در آمریکا در مورد نیمی از خانواده ها مصداق دارد در حالی که در 1970 کمتر از یکسوم خانوادهها چنین وضعیتی داشتند.
این والدین زمانی برای کمک به تکالیف فرزندان ندارند و به خدمات مراقبت از کودک نیاز بیشتری پیدا میکنند. خدمات آموزش پس از مدرسه جذابیت بیشتری نسبت به گذشته دارند.
همهگیری در ابتدا رشد سریع این صنعت را متوقف ساخت. دولتها آموزشگاهها را همزمان با مدارس رسمی تعطیل کردند. مالک یک آموزشگاه بزرگ در نایروبی پایتخت کنیا میگوید کسب و کار هنوز به سطوح دوران قبل از همهگیری بازنگشته است بخشی به آن دلیل که بحران باعث شد بسیاری از مشتریان آموزشگاه در مخارج خود صرفهجویی کنند. فلیکس اسوالد از بنگاه Go Student میگوید در آغاز همهگیری خانوارها آنقدر تحت تاثیر قرار گرفته بودند که به دنبال کلاسهای فوقالعاده نبودند.
در برخی کشورها امتحانات بزرگ لغو شدند. دانشگاههای آمریکا به داوطلبان اجازه دادند از امتحانات استاندارد صرفنظر کنند. طبیعتاً حذف امتحانات برای آموزشگاههایی که کودکان را برای درخشش در آنها آماده میکردند خبر خوبی نبود.
اما با بازگشت مدارس به شرایط تقریباً عادی تمایل والدین به تدریس خصوصی افزایش مییابد. کسانی که در گذشته نگران آینده فرزندانشان بودند این بار بیشتر نگران شدند. سانجیتا هالدر که در منازل دهلی کارگری میکند میگوید نسبت به دوران قبل از همهگیری سه برابر بیشتر پول تدریس خصوصی پسر 14 سالهاش را میدهد؛ با وجود اینکه درآمد خانواده نصف شده است او میگوید اگر این کار انجام نمیشد پسرش هیچ چیز یاد نمیگرفت چراکه سال گذشته مدارس تعطیل بودند. اریکا آپشور از بنگاه آمریکایی ماتانازیوم (Mathanasium) که هزار آموزشگاه در دهها کشور دارد میگوید در اوج بحران تعداد ثبتنامهای جدید به شدت کاهش یافت اما تابستان امسال از سطح میانگین فراتر رفت. به نظر او تعداد ثبت نام در پاییز امسال به بالاترین میزان میرسد.
یک آموزشگاه خصوصی در ترویچ در شرق انگلستان دورههایی را ارائه میدهد که کومون (Kumon) بنگاه آموزشی ژاپنی طراحی کرده است. کودکان بر روی صندلیهای پلاستیکی مینشینند و در دفترچههای کوچک مینویسند. کلمنت تالا که کارمند یک بنگاه خیریه است میگوید، تعطیلی پیشدبستانی باعث شد او پسر چهارسالهاش را هفتهای یکبار پیش معلمان خصوصی کومون ببرد (در شش روز دیگر هفته به او تکلیف داده میشد). جومی اردونیو که پرستار آسایشگاه است با کمال میل ماهیانه 200 پوند برای دورههای ریاضی و انگلیسی دختران پنج و هفت سالهاش میپردازدو وقتی کووید 19 مدارس انگلستان را تعطیل کرد در برخی روزها برگههای تکالیف کومون تنها چیزی بود که به دست دختران میرسید.
همزمان، از دست رفتن مشاغل و تغییر سبک زندگی در نتیجه همهگیری باعث شد افراد بیشتری وسوسه شوند تا معلم خصوصی باشند. آقای اسوالد میگوید در دوران قرنطینه تعداد افراد متقاضی شغل تدریس خصوصی از طریق سکوهای آنها چندبرابر شد. در زمان تعطیلی مدارس، معلمان در بسیاری از کشورهای فقیر به تدریس خصوصی روی آوردند. آموزش آنلاین و از راه دور در این کشورها وجود نداشت و مقررات فاصلهگذاری اجتماعی به خوبی رعایت نمیشدند. حتی اگر این معلمان به سرکار قبلی خود بازگردند بازهم جنبه پردرآمدتر شغل خود را حفظ خواهند کرد.
در کشورهای فقیر بسیاری از کودکان به مدارس خصوصی ارزان قیمت میروند اما در طول قرنطینه برخی از این مدارس ورشکسته شدند. در هند حدود نیمی از کودکان به موسسات آموزشی خصوصی میروند. پیمایش اخیر نشان داد که از زمان شروع همهگیری احتمالاً بیش از یک چهارم آنها به مدارس دولتی بازگشتهاند.
راهدعلی مدیر یک مدرسه خصوصی در کراچی پاکستان میگوید تعداد ثبتنامیهای مدرسه او تا دو سوم کمتر شده است. معلمانی که در نتیجه این تحولات شغل خود را از دست میدهند برای امرار معاش به تدریس خصوصی روی میآورند.
در کشورهایی مانند انگلستان و استرالیا، دولت از دست اندرکاران تدریس خصوصی میخواهد تا در طرحهای جبران عقبافتادگی مشارکت کنند. این هزینهکرد عمومی هرچند موقتی است به توسعه این صنعت کمک میکند. همچنین، همهگیری باعث شد این صنعت در محصولات آنلاین سرمایهگذاری کند تا والدین و دانشآموزان سادهتر از خدمات آنها استفاده کنند. رشد انواع خدمات آموزشی آنلاین هزینه تدریس خصوصی را کاهش میدهد و آن را در سطح گستردهتری قابل دسترسی میسازد.
● کسب و کار هوشمندانه
رونق کسبوکار تدریس خصوصی میتواند بخشی از آسیبهای ناشی از همهگیری را جبران کند. مطالعهای اخیر در انگلستان نشان داد قبل از همهگیری کودکانی که از دوره فوق برنامه ریاضی کومون استفاده میکردند حدود هفت ماه از همتایان 11 ساله خود یا پیش زمینه مشابه جلوتر بودند. پژوهشهای دیگر نشان میدهند کودکان فقیری که در کلاسهای باکیفیت آمادگی برای امتحانات شرکت میکنند از دانشآموزان ثروتمند جلو میافتند. این بدان معناست که کلاسهای فوقبرنامه میتوانند ابزاری برای پر کردن شکاف یادگیری بین دانشآموزان فقیر و ثروتمند باشند. شکافی که به خاطر کووید 19 تشدید شده است.
تدریس خصوصی در عمل میتواند اثرات مخربی داشته باشد. در بسیاری کشورها به ویژه کشورهای فقیر این معلمان مدارس دولتی هستند که خدمات تدریس خصوصی ارائه میدهند. برخی از آنها انرژی بیشتری را نسبت به وظایف عادی خود به این امر اختصاص میدهند. معلمان ناشایست مطالب درسی مهم را در زمان عادی کلاس بیان نمیکنند و به این ترتیب دانشآموزان را وادار میسازند تا در کلاسهای فوقبرنامه ثبت نام کنند یا به طور تلویحی میگویند دانشآموزانی که پول ندهند نمرات پایین تری خواهند گرفت. فرصتهای تدریس خصوصی باعث میشود نتوان معلمان را به تدریس در روستاهای دورافتاده تشویق کرد چرا که خانوادههای آن مناطق پولی برای پرداخت این تدریس اضافی ندارند.
تدریس برتر اغلب نابرابری را افزایش میدهد. طبق گزارش موسسه خیریه Sutton Trust در انگلستان و ولز 34 درصد از والدین ثروتمند در مقایسه با 20 درصد از والدین کمبرخوردار برای تدریس خصوصی پول دادهاند (مبنای محاسبه ثروت سوالاتی درباره مالکیت خودرو، کامپیوتر، رفتن به تعطیلات و تعداد حمام در منزل بود). در سرتاسر جهان خانوادههای کمبرخوردارتر به سراغ موسسات خصوصی ضعیفتر میروند. تدریس ضعیف ممکن است دانشآموز را خسته، مضطرب یا از خودراضی کند. مطالعهای در هند نشان داد کودکانی که تدریس خصوصی دریافت میکنند با احتمال بیشتری از حضور در کلاسهای مدرسه طفره میروند، و نمرات آنها به همان اندازه یا حتی پایینتر از نمرات همتایانشان است.
بزرگترین مشکلات زمانی بروز میکنند که آموزش کمکی آنقدر گسترده شود که یک هنجار تلقی شود. ویژانگ از دانشگاه شرق چین در شانگهای میگوید برخی معلمان به جای پشتیبانی و کمک به دانشآموزان ضعیف به آنها توصیه می کنند که معلم خصوصی بگیرند. به گفته او برخی مدارس برتر دانشآموزان ملزم میسازند تا بخشی از مطالب درسی را قبل از شروع سال تحصیلی بیاموزند. بسیاری از والدین مجبور میشوند به معلمان خصوصی روی آورند. این امر باعث میشود مدارس از آنچه واقعاً هستند کارآمدتر جلوه کنند. مدارس زیر فشار والدینی قرار میگیرند که فرزندانشان به کلاسهای اضافی میروند و مجبور میشوند سریعتر پیش بروند. در این حالت هم کلاسهایی که توان مالی برای معلم خصوصی ندارند به دردسر میافتند.
دستاندرکاران آموزش فوق برنامه با سرعت بیشتری نسبت به مدارس دولتی برنامههای جدید، روشهای تدریس یا فناوریهای نوآورانه را جذب میکنند. تجربیات آنها باعث میشوند نوآوریهای سودمند سریعتر به نظامهای آموزش رسمی وارد شوند. اما همزمان آنها در برابر اصلاحاتی از جمله بهبود امتحانات مقاومت میکنند. موسسات نگراناند که انجام اصلاحات تقاضا برای خدماتشان را کاهش دهد. اگر چنین موسساتی بسیار بزرگ باشند میتوانند بر سیاستهایی فراتر از آموزش تاثیر گذارند. مقامات حزب کمونیست چین به این نتیجه رسیدهاند که هزینه بالای تحصیل در سایه یکی از دلایل علاقهمندی والدین به داشتن فرزند کمتر است در حالی که دولت خانوادهها را به فرزندآوری تشویق میکند.
دولت چین در ماه جولای تدریس خصوصی در اواخر هفته و تعطیلات را ممنوع ساخت و جلوی سودآوری موسسات را گرفت اما از آنجا که تقاضا بالاست در دیگر کشورها سیاستگذاران تلاش میکنند دسترسی به تدریس اضافی برای خانوادهها آسانتر شود و جلوی آن را نمیگیرند. دولتهای ژاپن و کره جنوبی تلاش میکنند جایگزینهای عمومی را برای موسسات آموزشی خصوصی پیدا کنند آنها همچنین سامانه کوپن تحصیلی را به راه انداخته اند تا دانشآموزان فقیر هم بتوانند از این خدمات بهرهمند شوند. آقای کریستین سون از دانشگاه آروس میگوید «وقتی تحصیل در سایه جای خود را باز کند و تثبیت شود دولتها نمیتوانند به سادگی آن را حذف کنند. ما باید ببینیم چگونه میتوانیم جنبههای مثبت آن را تقویت کنیم و جنبههای بد را به حاشیه برانیم».