عربستان و روسیه که سال‌ها حضوری تدافعی در مقابل تغییرات آب و هوایی داشتند، امسال تصمیم گرفته‌اند حضوری فعال در مذاکرات جهانی داشته باشند. به نظر می‌رسد تاکتیک‌ها تغییر کرده‌اند، اما استراتژی یکسان است: حفاظت از تقاضای سوخت فسیلی تا زمانی که ممکن است.
به گزارش زنهار؛ چند روز پیش بود که سعودی‌ها برنامه خود برای دستیابی به انتشار صفر کربن تا سال ۲۰۶۰ را اعلام کردند. خبری که همه را شوکه کرد و با واکنش‌های متعددی در شبکه‌های اجتماعی همراه شد. یکی از کاربران نوشته بود «مثل آن است که یک قصابی بگوید، از فردا رستوران‌های زیرمجموعه ما غذای گیاهی می‌دهند». فردی دیگر گفته بود «شبیه این است که یک شرکت تولیدکننده تنباکو بگوید سیگار را ترک می‌کند».
اما واقعیت بسیار پیچیده‌تر از آن است که در ظاهر می‌بینیم. عربستان و روسیه که سال‌ها حضوری تدافعی در مقابل تغییرات آب و هوایی داشتند، امسال تصمیم گرفته‌اند حضوری فعال در مذاکرات جهانی داشته باشند. به نظر می‌رسد تاکتیک‌ها تغییر کرده‌اند، اما استراتژی یکسان است: حفاظت از تقاضای سوخت فسیلی تا زمانی که ممکن است.
پیش‌تر در بورسان به پیام خداحافظی عربستان با نفت برای ایران اشاره کرده بودیم که در فضای جدید جهان که ایران در انزوای تحریم به سر می‌برد، عربستان کاملا فعالانه در حال حفظ جایگاه خود و افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران بین‌المللی است. ریاض و مسکو با اعلام تعهدات خود در زمینه صفر شدن خالص انتشار کربن تلاش می‌کنند تا روایت دیپلماتیک را تغییر دهند، نفوذ خود را احیا کنند و اعتبار خود را قبل از نشست آب و هوایی گلاسکوی اسکاتلند، معروف به COP26، احیا کنند. سال‌ها، رهبران اوپک پلاس تلاش کردند تا سرعت مبارزه با تغییرات آب و هوایی را کاهش دهند و اغلب علم پشت این مساله را زیر سوال می‌بردند. تحلیلگران و دیپلمات‌ها می‌گویند که اکنون آنها خود را به عنوان بخشی از راه حل معرفی می‌کنند و در میز مذاکره تلاش می‌کنند تا راه حل‌های اقلیمی خود را پیش ببرند.
برای هر دو کشور، مذاکرات تغییرات آب و هوایی بخشی از یک معامله ژئوپلیتیکی گسترده‌تر است. از سمت ریاض این یک پیشنهاد برای تقویت روابط با واشنگتن است تا از دیگر موضوعات بحث‌برانگیز مانند حقوق بشر چشم‌پوشی شود. برای مسکو نیز در حالی که با اروپا و ایالات متحده در مورد مسائلی مانند عرضه گاز و تحریم‌های اقتصادی مجادله دارد، این عرصه جدیدی برای تقویت روابط دیپلماتیک است.
اما عربستان و روسیه که حدود یک چهارم تولیدات نفت دنیا را دارند چگونه وعده انتشار کربن صفر را می‌دهند؟
طبق قوانین سازمان ملل، اهداف «کربن صفر» فقط در داخل کشور اعمال می‌شود، بنابراین عربستان سعودی و روسیه می‌توانند به آنها برسند و صادرات نفت خود را به بازار جهانی ادامه دهند. در واقع برای آنها مهم است که دیگر کشورها مصرف خود را شدیدا کاهش ندهند و نه خودشان. بنابراین، قصد آنها متقاعد کردن جهان به نحوی است که می‌توان به مصرف سوخت‌های فسیلی ادامه داد و همزمان با تغییرات آب و هوایی مبارزه کرد؛ پیشنهادی که البته بسیاری از دانشمندان آب و هوا می‌گویند غیرممکن است.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، اگر جهان سیاست‌هایی که در حال حاضر اجرا می‌کند ادامه دهد، تقاضای نفت می‌تواند تا سال 2050 بالای 100 میلیون بشکه در روز (نزدیک به سطح امروز) باقی بماند. اگر برخی کشورهای صنعتی مهم به تعهدات خود وفادار شوند، تقاضای نفت ممکن است تا سال 2050 به 75 میلیون بشکه در روز کاهش یابد. و اگر جهان مسیر مطلوب مبارزه با گرمایش جهانی را دنبال کند، طی سی سال آینده مصرف نفت به کمتر از ۵۰ میلیون بشکه در روز می‌رسد.
برخلاف اجلاس‌های قبلی تغییرات آب و هوایی، مانند COP21 که منجر به توافق پاریس شد، ریاض و مسکو احساس می‌کنند فرصتی برای متقاعد کردن جهان دارند که مخالفت کامل با سوخت‌های فسیلی غیرعقلانی است. قیمت نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ در ماه‌های اخیر افزایش یافته و در برخی موارد به بالاترین حد تاریخی خود رسیده است و مصرف‌کنندگان را در مورد امنیت انرژی نگران کرده است. در خارج از اروپا، بسیاری از کشورها نگران هستند که عرضه سوخت فسیلی زودتر و سریعتر از تقاضا کاهش یابد، زیرا اکنون سرمایه‌گذاری در آن کم است.
ریاض و مسکو در حال دفاع از چیزی هستند که آن را "اقتصاد کربن چرخه‌ای" می‌نامند، که در آن سوخت‌های فسیلی سوزانده می‌شود، اما انتشار گازهای گلخانه‌ای آنها مهار می‌شود و یا برای تولید مواد شیمیایی و سایر محصولات استفاده می‌شود یا به سادگی در زیر زمین مدفون می‌شود.
این تکنیک که به عنوان جذب، استفاده و جداسازی کربن (CCUS) شناخته می‌شود، در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و تنها تعداد انگشت‌شماری از پروژه‌های تجاری کوچک با آن کار می‌کنند. هم ریاض و هم مسکو قول می‌دهند میلیون‌ها درخت را برای جبران انتشار گازهای گلخانه‌ای بکارند. آنها مدعی می‌شوند جذب کربن و راهکارهای جبران طبیعی مانند کاشت درخت راه‌حلی عمل‌گرایانه برای اقتصاد جهانی است که هنوز به نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ وابسته است. منتقدان اما این کار را مانند وعده مبارزه با آتش‌سوزی با آتش‌نشانی می‌دانند که هنوز به دنیا نیامده است.
شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، پس از اینکه ریاض از هدف خالص صفر خود رونمایی کرد، این رویکرد را توضیح داد و گفت که پیشنهادات کشورهای تولیدکننده نفت مانند عربستان سعودی باید هنگام بحث در مورد چگونگی حل چالش تغییرات آب و هوایی، جایگاهی برابر با دیگران داشته باشند.
رئیس جمهور ولادیمیر پوتین چند هفته قبل، زمانی که قول داد روسیه تا سال 2060 به صفر خواهد رسید، این موضوع را با صراحت بیشتری بیان کرد: «برنامه آب و هوا نباید به سلاحی برای ارتقای منافع اقتصادی یا سیاسی برخی کشورها شود».
منبع: بلومبرگ