به گزارش خبرنگار برنا، دو مسئله حذف پروانه ساخت و بازگشت مسئولیت نظارت بر محتوای شبکه نمایش خانگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از اصلی‌ترین مسائلی است که این روزها توسط سینماگران مطرح می‌شود.
اواخر سال 1398 بحث نظارت صداوسیما بر محتوای شبکه نمایش خانگی در رسانه‌ها مطرح شد. از همان زمان بسیاری از سینماگران مخالف این اتفاق بودند و البته در این بین تعداد معدودی نیز با این اتفاق موافقت کردند. در هر صورت با وجود مخالفت سینماگران، نظارت بر شبکه نمایش خانگی کم‌کم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سازمان صداوسیما منتقل شد که پس از گذشت بیش از یک سال از این ماجرا امروز همچنان اکثریت سینماگران مخالف آن هستند و به تازگی اتحادیه تهیه‌کنندگان سینما و کانون کارگردانان مخالفت خود را مبنی بر نظارت صداوسیما بر شبکه نمایش خانگی اعلام کرده‌اند و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این بین از سینماگران حمایت کرده و خواستار بازگشت نظارت بر شبکه نمایش خانگی به وزارت ارشاد شده است.
موضوع حذف پروانه ساخت نیز یکی از مسائلی است که سال‌هاست توسط سینماگران و به خصوص تهیه‌کنندگان مختلف مطرح می‌شود که خواستار حذف این مجوز هستند اما برخی سینماگران نیز در این بین مخالف این اتفاق بوده و معتقدند حذف پروانه ساخت امنیت مالی تهیه‌کنندگان را به حداقل می‌رساند و از طرفی این اتفاق منجر به ایجاد رانت برای برخی تهیه‌کنندگان می‌شود. در واقع بسیاری از سینماگران مخالف این ایده معتقد هستند که حذف پروانه ساخت به طور کامل و فیلمسازی بدون نیاز به هیچ مجوزی می‌تواند اتفاق خوشایندی باشد به طوری که دولت تنها در مجوز نمایش فیلم‌ها دخالت داشته باشد.
به هر حال سینمای ما شرایط ویژه‌ای دارد به طوری که می‌توان گفت مناسبات و مراحل اداری برای صدور مجوز، مراحل تولید و... در کشور ما با همه کشورهای دنیا متفاوت است و لازم است پیش از هر اتفاقی موارد مختلف را مورد بررسی قرار داد. به همین دلیل با بهانه مطرح شدن این دو دغدغه مهم با چند تن از سینماگران گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
احمد امینی: ادامه سختگیریهای ساترا، شبکه نمایش خانگی را تا مرز تعطیلی پیش خواهد برد/ به نظر می‌رسد اراده‌ای برای نابودی این رسانه وجود دارد
احمد امینی، کارگردان سینما و تلویزیون و عضو شورای مرکزی کانون کارگردانان، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: من به عنوان یکی از اعضای شورای مرکزی کانون کارگردانان طبیعتاً با بیانیه این کانون مبنی بر اینکه «بهتر و به نفع شبکه خانگی است که نظارت بر محتوای شبکه نمایش خانگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگردد»، موافق هستم چون با شناختی که از نحوه نظارت‌های تلویزیون داریم قطعاً ادامه اینگونه نظارت شبکه نمایش خانگی را تا مرز تضعیف و حتی تعطیلی پیش خواهد برد.
امینی تصریح کرد: من به شخصه تجربه‌های متعدد سریال‌سازی در تلویزیون را دارم و با نحوه نظارت و سختگیریهای آنها آشنایی کامل دارم. با توجه به اینکه آثار شبکه نمایش خانگی تاکنون از فضای بازتر و متعارف‌تری در زمینه قصه‌گویی و پوششها و به‌طور کلی ساخت برخوردار بوده و اتفاقاً یکی از دلایل موفقیت این رسانه در جلب نظر مخاطبان همین بازبودن دست سازندگان این سریال‌ها بوده، به طور قطع نوع نظارت جاری در سیما نمی‌تواند گزینه مناسبی برای نظارت بر محتوا و ساخت آثار این رسانه باشد و همانطور که مردم امروز سریال‌های تلویزیون را در مقیاس وسیع، به اندازه نمایش‌های خانگی نمی‌بینند، دور نیست با این شیوه برخورد ساترا، مخاطبان شبکه نمایش خانگی نیز به حداقل برسد.
او افزود: در حال حاضر اکثر آثاری که در شبکه نمایش خانگی پخش می‌شود مجوز ساخت‌شان در وزارت ارشاد صادر شده و البته با این حال بازهم هنگام پخش شاهد سانسورهایی از سوی ساترا هستیم که بسیار آزاردهنده است که قطعاً با مدیریت کامل شبکه نمایش خانگی توسط ساترا این وضعیت بدتر خواهد شد و میزان سانسور و ممیزی به حداکثر خواهد رسید که به هیچ‌عنوان نمی‌توان آن را به نفع شبکه نمایش خانگی دانست و در این شرایط تجدید نظری در بحث مدیریت و نظارت بر این رسانه به شدت احساس می‌شود.
کارگردان فیلم‌های سینمایی«غریبانه»، «بی خداحافظی» و سریال‌های موفق «باران عشق»، «اولین شب آرامش» و «بیگناهان» در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: چند روز پیش دقایقی از قسمت نخست سریال «میدان سرخ» را دیدم و در همین قسمت ابتدایی این سریال در سکانسی که کاراکتر مهتاب کرامتی در استخر خانه‌شان با یک جنازه مواجه می‌شود روسری‌اش به طور کامل موهایش را پوشانده اما در ادامه صحنه و تحرک این بازیگر این روسری اندکی عقب می‌رود که برای پوشاندن موهای جلوی سر خانم کرامتی به شکل زشت و زننده‌ای با افکت‌های کامپیوتری یک هاله سفیدرنگ روی سر این بازیگر گذاشته‌اند که خط فاصل روسری این بازیگر و این بخش اضافه شده به شکل مسخره‌ای کاملا آشکار بود. این احتمال هست که این سختگیریهای غیرمنطقی قطعاً در روزهای آینده توسط صداوسیما بیشتر هم بشود تا جایی که شبکه نمایش خانگی هم به وضعیت سریال‌های سال‌های اخیر تلویزیون دچار شود.
امیر سمواتی: با انحصاری که در شبکه نمایش خانگی پدید آمده فرقی نمی‌کند صداوسیما بر آن نظارت کند یا سازمان سینمایی/ سیستم صدور پروانه ساخت باید اصلاح شود
امیر سمواتی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: امروز سینمای ما در شرایطی است که ما آثار سیاه، تلخ و مبتذل بسیاری را در آن شاهد هستیم و از نظر من اگر پروانه ساخت برداشته شود قطعاً وضعیت بدتر می‌شود و تعداد این آثار هر روز بیشتر خواهد شد.
این تهیه کننده تصریح کرد: قطعاً حذف پروانه ساخت امنیت سرمایه را نیز به حداقل می‌رساند اما با این حال معتقد هستم وضعیت و در واقع نگرشی که امروز وجود دارد هم نگرش غلطی است و باید تغییراتی جدی را در مدیریت سینما و بحث صدور پروانه ساخت داشته باشیم. پروانه ساخت را می‌توان برای تهیه‌کننده‌هایی که رزومه مشخصی دارند و فیلم‌های با کیفیتی ساخته‌اند حذف کرد. قطعاً ملاک و معیار ما می‌تواند فیلم قبلی یک تهیه‌کننده باشد و کسی که آثارش در بین آثار مبتذل جایی ندارد می‌تواند بدون نیاز به صدور پروانه ساخت فیلم بسازد.
او افزود: متأسفانه امروز در صدور پروانه ساخت شاهد نگاه‌های سلیقه‌ای هستیم که برخی افراد با لابی‌گری به راحتی حتی پیش از ارسال فیلمنامه‌شان به شورا مجوز را دریافت می‌کنند و برخی سینماگران مثل من دو سال تلاش می‌کنند و بعد از آن هم نمی‌توانند مجوز دریافت کنند. شورای پروانه ساخت باید این نگاه‌های سلیقه و رانت‌ها را از بین ببرد؛ به نظر می‌رسد امروز راه‌های زیادی برای صدور پروانه ساخت وجود دارد و همه چیز به این شورا مربوط نمی‌شود چرا که شاهد هستیم حتی برخی افراد به راحتی یک شبه مجوز می‌گیرند و کسی هم متوجه نیست این رانت برای او از کجا ایجاد شده است.
این تهیه‌کننده در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: قطعاً چنین وضعیتی به هیچ‌عنوان قابل دفاع نیست و لازم است که بازنگری و تغییراتی جدی در نظارت بر این موضوع صورت بگیرد اما با حذف کامل پروانه ساخت مخالف هستم چرا که هرج و مرج بزرگی در سینمای کشور ایجاد می‌شود. همانطور که پیش‌تر گفتم پروانه ساخت را می‌توان با نگاهی به کارنامه تهیه‌کننده‌ها، برای برخی از آنها که آثار با کیفیتی تولید کرده‌اند، حذف کرد.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «دربند» در ادامه درباره درخواست اتحادیه تهیه‌کنندگان مبنی بر بازگشت نظارت بر محتوای شبکه نمایش خانگی به سازمان سینمایی، گفت: امروز مسئله اصلی در شبکه نمایش خانگی نظارت تلویزیون یا سازمان سینمایی نیست؛ مسئله مهم انحصاری است که در این رسانه به وجود آمده و پلتفرمها مشغول یکه‌تازی در آن هستند.
سمواتی تصریح کرد: امروز پلتفرمها با قدرت گرفتن شبکه نمایش خانگی یکه‌تازی می‌کنند و هر کار که دلشان می‌خواهد انجام می‌دهند و به نوعی فضای فرهنگی را بهم ریخته‌اند. در عرصه فرهنگ سرمایه نباید تعیین‌کننده باشد و هنرمند باید درباره کیفیت و محتوای اثرش تعیین‌کننده باشد. امروز شاهد هستیم در شبکه نمایش خانگی آثاری تولید می‌شوند که وقتی به کیفیت آنها نقدی می‌شود با این جمله که اثرشان مورد استقبال قرار می‌گیرد و فروش بالایی دارد انتقادات را رد می‌کنند در حالیکه قطعاً این استدلال منطقی نیست و نمی‌توان آن را پذیرفت.
این تهیه‌کننده در پایان اظهاراتش تأکید کرد: محدود شدن شبکه نمایش خانگی به دو یا سه پلتفرم و عدم نظارت درست بر عملکرد آنها انحصاری ایجاد کرده که تفاوتی بین نظارت سازمان سینمایی و صداوسیما وجود ندارد و در هر صورت سرمایه تعیین‌کننده است و آثار مبتذل که هیچ جنبه فرهنگی ندارند ساخته می‌شوند.
مرتضی شایسته: نظارت بر محتوای شبکه نمایش خانگی باید بر عهده وزارت ارشاد باشد/ حذف پروانه ساخت هیچ رانتی ایجاد نمی‌کند
مرتضی شایسته، تهیه‌کننده سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: به عنوان یک تهیه‌کننده با درخواست‌های اتحادیه تهیه‌کنندگان که در قالب یک بیانیه در روز ملی سینما مطرح شد موافق هستم و از نظر من نظارت بر محتوای شبکه نمایش خانگی باید بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد.
شایسته خاطرنشان کرد: امروز تعداد نهادها و سازمان‌هایی که تهیه‌کنندگان باید برای ساخت آثارشان از آنها مجوز بگیرند بسیار زیاد است و باید این تعداد نهاد مجوزدهنده کاهش پیدا کند. با تغییر قوانین و شرایط یک نابسامانی گیج‌کننده برای تهیه‌کنندگان به وجود آمده که نمی‌دانند با چه نهاد و سازمان طرف هستند. این وضعیت قطعاً به تولیدات آثار نمایشی در شبکه نمایش خانگی آسیب می‌زند.
او افزود: باید تکلیف متولیان شبکه نمایش خانگی مشخص شود و قطعاً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گزینه مناسب‌تری برای نظارت بر محتوای آثار این رسانه است. مسئولان صداوسیما نیز باید بدانند در شوراهای پروانه ساخت و پروانه نمایش وزارت ارشاد بسیاری از مسئولان صداوسیما حضور دارند و اصرار بر اینکه حتماً نظارت باید در این سازمان صورت بگیرد به هیچ‌عنوان منطقی نیست. افراد بسیاری در ساترا زحمت می‌کشند و فعالیت آنها را شاهد هستیم اما صداوسیما باید تنها به همان وظایفی که برایش مشخص شده عمل کند و نظارت به شبکه نمایش خانگی را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بسپارد.
این تهیه‌کننده درباره حذف پروانه ساخت گفت: درخواست حذف پروانه ساخت مدت‌هاست مطرح می‌شود و به نظر من این درخواست کاملاً منطقی باید به نتیجه برسد. حذف پروانه ساخت برای اعضای اتحادیه تهیه‌کنندگان، که سابقه دارند، می‌تواند به روند تولید سرعت ببخشد. قطعاً حذف پروانه ساخت هیچ رانتی به وجود نمی‌آورد چراکه در شرایط وجود این مجوز امکان رانت وجود دارد و وقتی چنین مجوزی نیست دیگر رانتی هم ایجاد نخواهد شد.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «پارتی» در پایان اظهار داشت: امروز که پروانه ساخت از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌شود باز هم امنیت و اطمینانی برای اکران وجود ندارد و نمی‌توان حذف پروانه ساخت را برای سینماگران و تولیدکنندگان آثار سینمایی اتفاقی خطرناک دانست. در اکثر کشورهای دنیا نیز این روند وجود دارد که دولت در نمایش آثار اظهار نظر می‌کند و در ساخت آثار دخالتی وجود ندارد و در قانون ما نیز اینچنین است و بهتر است همان چیزی که در قانون مبنی بر دخالت دولت در نمایش آثار سینمایی مطرح شده، اجرا شود.
جواد نوروزبیگی: تولید «میدان سرخ» بدون پروانه ساخت تجربه موفقی برای حذف این مجوز بود/ نظارت به شبکه نمایش خانگی به وزارت ارشاد برگردد
جواد نوروزبیگی، تهیه‌کننده فیلم‌های سینمایی «اعترافات ذهن خطرناک من»، «تابستان داغ» و «کشتارگاه»، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: سال‌هاست ما تهیه‌کنندگان در آغاز به کار همه دولت‌ها و در زمان‌های مختلف این درخواست را مطرح کرده‌ایم که پروانه ساخت حذف شود و تهیه‌کنندگان سابقه‌دار و موسسات فرهنگی هنری بتوانند بدون دریافت این مجوز فیلم بسازند. مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید بدانند در صورت حذف پروانه ساخت قطعاً حاصل تولیدات سینمایی به همان شکلی خواهد بود که امروز از شورای پروانه ساخت حاصل می‌شود.
نوروزبیگی خاطرنشان کرد: حذف پروانه ساخت قطعاً اتفاق مثبتی برای سینمای ایران است. این اتفاق مسئولیت بیشتری بر عهده تهیه‌کنندگان سینما قرار می‌دهد و به نوعی تهیه‌کنندگان با تجربه که به قواعد و قوانین کشور آشنا هستند تلاش می‌کنند با دقت بیشتر در انتخاب فیلمنامه اثرشان را تولید کنند. مثال بارز این اتفاق ساخت سریال «میدان سرخ» است که ما آن را بدون پروانه ساخت ساختیم و خیلی از سریال‌ها و آثار متعدد طی روزهای اخیر با همین شرایط ساخته شدند و این تجربه‌ای شد که ببینیم اینگونه هم می‌توان اثر تولید کرد که دچار هیچ مشکلی نیز نشویم.
او افزود: سابقه کار ما آنقدر زیاد هست که خط قرمزها و ممیزی را بشناسیم. در شرایط حاضر که فیلم‌ها با پروانه ساخت به مرحله تولید می‌روند ممکن است یک تهیه‌کننده با یک بار خواندن فیلمنامه با این خیال که شورای پروانه ساخت با دقت اثرش را می‌خواند، به طور کل از فیلمنامه استقبال کرده و آن را به شورای پروانه ساخت می‌سپارد اما در شرایطی که این شورا وجود نداشته باشد تهیه‌کننده مجبور است فیلمنامه را چند بار با دقت بخواند و وسواس بیشتری برای اثر به کار می‌برد تا در زمان درخواست پروانه نمایش با مشکل مواجه نشود.
این تهیه‌کننده در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: حذف پروانه ساخت برای اعضای اتحادیه تهیه‌کنندگان به هیچ‌عنوان منجر به ایجاد رانت نمی‌شود. هر کسی که قصد ساخت فیلم دارد می‌تواند فیلم بسازد و افراد کم تجربه می‌توانند همچنان پروانه ساخت دریافت کنند و پس از به دست آوردن رزومه و شرایط لازم برای عضویت در اتحادیه تهیه‌کنندگان مثل دیگر اعضا نیازی به دریافت پروانه ساخت نداشته باشند. رانت در شرایطی ایجاد می‌شود که پولی در میان باشد و ورود به اتحادیه تهیه‌کنندگان هزینه داشته باشد در حالیکه اینگونه نیست و هر کس که شرایط لازم را داشته به راحتی می‌تواند عضو شود و فیلم بسازد.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «خون شد» درباره درخواست اتحادیه تهیه‌کنندگان برای بازگشت نظارت بر محتوای شبکه نمایش خانگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: امیدوارم نظارت بر محتوای شبکه نمایش خانگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگردد. ما سال‌هاست که برای ساخت فیلم‌هایمان از این وزارتخانه مجوز گرفته‌ایم و با ساز و کار آن آشنا هستیم و تغییر این رویه کار را برای ما سخت‌تر می‌کند. در حال حاضر برای بسیاری از سریال‌ها نیز مشکل ایجاد شده و برخی از این آثار که از وزارت ارشاد مجوز گرفته‌اند امروز برای پخش دچار مشکل شده‌اند. امیدوارم مسئولان جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره بازگشت نظارت بر شبکه نمایش خانگی به وزارت ارشاد تصمیم بگیرند و در رایزنی با سازمان صداوسیما این مشکل را حل کنند.
***
قطعاً سینماگران بهتر از هر مدیری می‌توانند درباره مصائب و مشکلات روز سینما در حوزه‌های مختلف اعم از تولید و پخش نظر بدهند و مدیران می‌توانند با شنیدن مطالبات سینماگران و رسیدگی به مسائل مطرح شده به احتمال موفقیت خود در مدیریت سینما بیفزایند. باید ببینیم با گذشت بیش از یک سال از نظارت صداوسیما بر شبکه نمایش خانگی و موضوع مهم حذف پروانه ساخت مدیران سینمایی و از طرف تلویزیون برای رسیدگی به این دو موضوع مهم چه تصمیمی می‌گیرند.