جایگاه «نرمش قهرمانانه» در گفتمان اسلام ناب/ درس‌های صلح امام حسن (ع) برای جامعه ما چیست؟
صلح امام حسن علیه السلام درس‌های زیادی برای جامعه ما دارد که شاید مهم‌ترین آن این که حکم شرعی تعطیل ناپذیر و فراگیر و همیشگی دینی جهاد است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صلح امام حسن (ع) در کنار سکوت و قیام حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع)، قیام امام حسین (ع)، مناجات عالمانه و عابدانه امام زین‌العابدین (ع) و تلاش و مجاهده و مبارزه سایر ائمه اطهار علیهم‌السلام در قاب «جهاد» تعریف می‌شود؛ جهادی که گاه در قالب صلح نمود پیدا کرده و گاه در قالب قیام مسلحانه.
خبرگزاری تسنیم به منظور بررسی ابعاد و درس‌های صلح تاریخی و نرمش قهرمانانه امام حسن مجتبی علیه السلام، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام دکتر محسن الویری، پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام و سردبیر فصلنامه «تاریخ اسلام» انجام داده است. آن طور که این محقق اسلامی توضیح می‌دهد، هرگاه حفظ اسلام و جامعه اسلامی و میراث‌های نبوی نیازمند چنین نرمشی باشد باید از آن بهره برد، ولی این ملاک کلی کافی نیست و مهم تشخیص زمانهای است که به‌راستی این ملاک در آن صدق کند. در آشفتهبازار کنونی متأسفانه عالم یا جمعی از علماء که در یک نهاد رسمی با هم همفکر باشند و نظر آنها به مثابه یک معیار نزد مردم پذیرفته شده باشد، وجود ندارد، لذا پاسخی محکم به این پرسش که به صورت مصداقی و مشخص جایگاه نرمش قهرمانانه کجاست، آسان نیست و هر کس برداشت خود را از آن دارد. ولی تردیدی نیست که به دلیل تنوع ساحت‌های مختلف اجتماعی در جهان امروز، نمی‌توان تنها برشی از سیره یکی از معصومان علیهم‌السلام را برای همه ساحت‌ها و ابعاد و اضلاع جامعه بسنده دانست. لذا همان طور که برداشت و تقریر رایج از قیام امام حسین علیه السلام چون برداشت ژرف و همه جانبه از قیام آن حضرت نیست نمیتواند به تنهایی برای همه قلمروهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی مبنا قرار گیرد، صلح‌پذیری امام حسن علیه السلام هم نمیتواند به تنهایی برای همه صحنه‌ها و پهنه‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
درس‌های صلح تاریخی امام حسن(ع)
درس‌های صلح تاریخی امام حسن مجتبی علیه السلام برای جامعه امروز ما چیست؟ آیا می‌توان در جامعه، هر حرکتی که به نام صلح و یا برای فرار از جنگ صورت بگیرد، لزوماً مصداق حرکت آن حضرت تعبیر کرد؟
البته موضوع تطبیق و تعمیم‌های تاریخی و درس گرفتن از تاریخ برای جامعه امروز نیازمند یک سلسله تأملات نظری و روشی است و به آسانی نمی‌توان به این پرسش پاسخ گفت.
صلح امام حسن علیه السلام درس‌های زیادی برای جامعه ما دارد که شاید مهم‌ترین آن این که حکم شرعی تعطیل ناپذیر و فراگیر و همیشگی دینی جهاد است و آن چه تنها یکی از مصادیق جهاد است و اتفاقاً ائمه علیهم‌السلام هم دنبال آن نبودند و تا حد ممکن از آن دوری می‌جستند جنگ است.
یکسان شمردن جهاد با جنگ یک اشتباه بزرگ است. کسی تردید ندارد که اقدام امام علیه السلام برای پذیرش صلح پیشنهادی معاویه به معنای جهادگریزی آن حضرت نیست؛ همان طور که سکوت امام سجاد علیه السلام در ماجرای بسیار تلخ حره در مدینه و اهتمام باقرین علیهما السلام به فعالیت علمی در اوج فعالیت‌های ستم‌های بنی امیه و بنی العباس و پذیرش منصب ولایتعهدی از سوی امام رضا علیه السلام و به همین ترتیب در غیبت به سر بردن ولی عصر سلام‌الله علیه هیچ یک به معنای جهادگریزی و شهادت‌گریزی و منفعل بودن و نستجیر الله ذلتپذیری نیست.
درس دیگر صلح امام حسن علیه السلام توجه دادن به حجیت سیره تمام ائمه علیهم‌السلام است. کوشش برخی مبلغان دینی و دست‌اندرکاران امور سیاسی برای تقلیل سیرة ائمه علیهم‌السلام به بخشی از سیره امام حسین علیه السلام در عهد خلافت یزید تأمل‌برانگیز است. این درست است که الزاماً هر حرکتی به نام صلح و فرار از جنگ مصداق صلح‌پذیری امام حسن علیه السلام نیست، ولی از طرف دیگر هر حرکتی علیه صلح‌خواهی هم لزوماً مصداق قیام امام حسین علیه السلام و پیروی از آن حضرت نیست، چه بسیار کسانی که تمایلشان به گزینه نظامی در مواجهه با دشمن و مذمت صلح‌جویان از نظر نوع فکر از تبار همان کسانی است که از سر عدم درک درست مفهوم جهاد، به قول مؤلف الإمتاع و المؤانسه (ص 200) به امام حسن علیه السلام گفتند: یا عار المؤمنین و امام هم در پاسخ آنها فرمودند: العار خیر من النار. چه بسیار از آنها که از تبار سفیان بن لیلی هستند که امام حسن علیه السلام را مُذل المؤمنین خطاب کرد. چه بسیار از آنها که از تبار کسانی هستند که در ماجرای صلح حدیبیه نیز پیامبر را به خوار کردن مؤمنان متهم ساختند.
جایگاه نرمش قهرمانانه در گفتمان اسلام ناب
در گفتمان اسلام ناب، جایگاه نرمش قهرمانانه کجاست و آیا این روش به‌تنهایی در فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی امروز جامعه قابل استفاده است؟
ملاک کلی که روشن است، هر گاه حفظ اسلام و جامعه اسلامی و میراث‌های نبوی نیازمند چنین نرمشی باشد باید از آن بهره برد، ولی این ملاک کلی کافی نیست و مهم تشخیص زمانهای است که به‌راستی این ملاک در آن صدق کند. در آشفته بازار کنونی متأسفانه عالم یا جمعی از علماء که در یک نهاد رسمی با هم همفکر باشند و نظر آنها به مثابه یک معیار نزد مردم پذیرفته شده باشد، وجود ندارد، لذا پاسخی محکم به این پرسش که به صورت مصداقی و مشخص جایگاه نرمش قهرمانانه کجاست، آسان نیست و هر کس برداشت خود را از آن دارد. ولی تردیدی نیست که به دلیل تنوع ساحت‌های مختلف اجتماعی در جهان امروز، نمی‌توان تنها برشی از سیره یکی از معصومان علیهم‌السلام را برای همه ساحت‌ها و ابعاد و اضلاع جامعه بسنده دانست.
لذا همان طور که برداشت و تقریر رایج از قیام امام حسین علیه السلام چون برداشت ژرف و همه جانبه از قیام آن حضرت نیست نمیتواند به تنهایی برای همه قلمروهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی مبنا قرار گیرد، صلح‌پذیری امام حسن علیه السلام هم نمیتواند به تنهایی برای همه صحنه‌ها و پهنه‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
انتهای پیام/