آیا معامله جدید ترکیه و روسیه در راه است؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، با وجود آنکه چند روز از دیدار روسای جمهور ترکیه و روسیه سپری شده اما هنوز هم اخبار و تحلیل های فراوانی در مورد دیدار منتشر می شود.

شاید اصلی ترین دلیل ادامه بحث بر سر دیدار اردوغان و پوتین این است که به طور رسمی از سوی دستگاه دیپلماسی کشور میزبان یعنی روسیه و همچنین وزارت امور خارجه و نهاد ریاست جمهوری ترکیه، بیانیه و اطلاعیه کاملی منتشر نشد.

در نتیجه، هنوز هم مشخص نیست که با وجود تمام اختلافاتی که بین اردوغان و پوتین وجود داشت، آیا آنان توانستند به توافق برسند یا خیر؟

قبل از دیدار اردوغان و پوتین، بسیاری از رسانه‌های منطقه چنین پیش‌بینی می ‌کردند که اختلاف بر سر تکلیف نهایی معارضین مسلح افراطی در ادلب، مهم‌ترین کانون تنش های روسیه و ترکیه باشد.

از دید رسانه های آنکارا، درست به همین دلیل بود که پوتین اعلام کرده بود که فقط پذیرای اردوغان است و نیازی به حضور وزرای دفاع و روسای سرویس‌های اطلاعاتی امنیتی و همچنین حضور وزرای امور خارجه نیست و ترجیح می‌دهد تنها با اردوغان رودرو باشد و غیر از مترجم، کس دیگری در اتاق گفتگو حضور نداشته باشد. چرا که از نظر پوتین، دیدار هیات ها و حضور وزاری دفاع و امور خارجه و سرویس های اطلاعاتی، زمانی معنی پیدا می کند که دو کشور، برخی اختلافات مهم و بنیادین خود را حل کرده باشند و به دنبال توافق در حوزه های دیگر باشند.

اما حالا مشخص شده که اتفاقاً، ادلب سنگ بزرگ نیست. برخلاف تصور بسیاری از رسانه ها، چانه زنی در مورد سرنوشت معارضین سوری افراطی مستقر در ادلب، مهمترین نقطه اختلاف در دیدار اردوغان و پوتین نبود و آنان به تفصیل درباره کریمه صحبت کردند.

کریمه و آلرژی خاص پوتین

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین به این نکته اشاره کرده که پوتین شخصاً، بارها از اردوغان خواسته به دعوت روسیه به کریمه برود و در آنجا همه چیز را از نزدیک ببیند تا متوجه شود که ادعاهای اوکراین درباره کریمه و دونباس، حقیقت ندارد. این اقدام زیرکانه پوتین، اردوغان را در شرایط دشواری قرار داد. زیرا اگر به دعوت پوتین به کریمه می رفت، عملاً به این معنی بود که الحاق کریمه به روسیه را به رسمیت شناخته و راه خود را از اوکراین جدا کرده است.

اردوغان در سه سال اخیر، توسعه روابط با اوکراین را در دستور کار قرار داده و چند بار با زلنسکی دیدار کرده و با فروش پهپادهای بیرقدار به اوکراین، نشان داد که می تواند در دریای سیاه، موجبات نگرانی روسیه را نیز فراهم کند.

اردوغان چندین بار با مصطفی عبدالجمیل کریم اوغلو رهبر تاتارهای کریمه نیز دیدار و همواره بر این موضوع پافشاری کرده که الحاق کریمه به روسیه را به رسمیت نمی شناسد. این در حالی است که پوتین آلرژی خاصی به این موضوع دارد و به روابط ترکیه – اوکراین، حساس شده است.

قبرس در برابر کریمه

اظهارات یکی از مشاوران سیاست خارجی ولادیمیر پوتین در این مورد، حساسیت رسانه های یونان را به دنبال آورده است.

پروفسور الکساندر دوگین مشاور پوتین و یکی از نظریه پردازان سیاست خارجی روسیه گفته است:«جدی ترین درگیری بین دو رهبر بر سر کریمه بوده است. بعید است روسیه در مورد کریمه، هیچ گونه امتیازی بدهد. چرا که کریمه را قلمرو خود می داند. روابط ما با اوکراین درست مانند مشکلات ترکیه با یونان است. ما در مساله ترکیه و یونان دخالت نمی کنیم و رابطه ترکیه با اوکراین نیز مشابه این است. اگر ترکیه از ادعای خود در قبال کریمه دست بردارد، مسکو نیز می تواند جمهوری ترک قبرس شمالی (KKTC) را به عنوان یک کشور قانونی به رسمیت بشناسد».

چند مثال قابل توجه از چرخش های ترکیه

با مرور اجمالی به تصمیمات و اقدامات دستگاه دیپلماسی ترکیه در چند سال اخیر می‌توان به وضوح دید که در حوزه سیاست خارجی، تیم اردوغان دارای یک مشی و رویکرد کاملاً عملگرا است و اتخاذ تصمیمات چرخشی و جدید در نگرش مقامات آنکارا اتفاق عجیب و شگفتی سازی نیست.

همچنان که بارها دیده شده ترکیه برای حفظ روابط خود با رژیم صهیونیستی، با سران اخوان‌المسلمین و گروه‌های مبارز فلسطینی مذاکره کرده تا نزدیکی خود با اسرائیل را برای آنان توجیه کند.

همچنین در دو سال اخیر، تیم اردوغان رفته رفته این واقعیت را دریافته که حمایت تمام قد از اخوان المسلمین مصر و فاصله گرفتن از قاهره، خسارات و ضررهای بزرگی را متوجه منافع ترکیه کرده و به همین خاطر در دو سال اخیر به شکل تدریجی خود را به مصر نزدیک کرده و در عین حال فضا را برای فعالیت شبکه‌های تلویزیونی رسانه های اجتماعی و گروه‌های فعال اخوان المسلمین در آنکارا و استانبول تا حدودی محدود کرده است.

یکی دیگر از مصادیق و نمونه های بارز رفتارهای عملگرایانه و سازش محور ترکیه در سیاست خارجی، چند و چون تعامل با چین است.

با وجود آن که بسیاری از رسانه‌های محافظه‌کار و ملی‌ گرای ترکیه دولت اردوغان را به حمایت بی چون و چرا از اویغورهای ترکستان شرقی در سین کیانگ چین تشویق کرده‌اند، اما توجه تیم وزارت بازرگانی ترکیه به منافع رو به رشد تجارت با چین، کاری کرده که تیم اردوغان در مورد اویغورها عملاً سکوت کند.

حوزه گسترده همکاری با روسیه

در چند سال گذشته روابط استراتژیک بین ترکیه و روسیه به وجود آمده است. اگر چه کانون نخست همکاری های ترکیه و روسیه، سوریه بود و شراکت در آستانه در کنار ایران مهم‌ ترین بعد همکاری با روسیه را تشکیل می‌ داد، اما رفته‌رفته انگیزه‌ ها و امتیازات دیگری نیز به وجود آمدند و ترکیه در بسیاری از حوزه‌ ها عملاً به روسیه وابسته شد.

ترکیه با فاصله گرفتن این کشور از متفقین قدیمی و سنتی خود یعنی آمریکا، این ظن را تقویت کرده که آنکارا رفته رفته از غرب جدا شده و خود را به جهان شرق نزدیک تر کرده است. وابستگی ترکیه به روسیه در حوزه های صنایع دفاعی، موشکی، انرژی هسته ای، توریسم، اقتصاد و همچنین ترانزیت گاز و انرژی غیرقابل انکار است.

از لحاظ سیاسی و امنیتی نیز ترکیه و روسیه علاوه بر پرونده سوریه، در حوزه‌ هایی همچون لیبی نیز با هم کار کرده اند و در جریان تحولات اخیر افغانستان نیز همواره بین دستگاه دیپلماسی ترکیه و روسیه ارتباط مداوم در جریان بوده است.

علاوه بر این، همکاری های آنکارا و مسکو در تحولات قره باغ نیز از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و حالا می‌توان به وضوح فهمید که در حوزه شرق مدیترانه نیز شاهد مجموعه دیگر از همکاری های ترکیه و روسیه هستیم. بنابراین بعید نیست که در دریای سیاه و در معادلات سیاسی- امنیتی مرتبط با این حوزه حساس، ترکیه رفته رفته از اوکراین فاصله بگیرد و به منظور حفظ منافع خود و تقویت روابط با روسیه رفته رفته از موضوع کریمه چشم پوشی کند.