خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- شقایق لامع زاده: نظام انتخاباتی پارلمان آلمان مبتنی بر شاخصه‌هایی چون عمومی، آزاد، محرمانه، مستقیم و برابر است. این نظام بعضاً در میان کشورهای اروپایی مهم کم نظیر تلقی می‌شود. آنچه در ذیل می‌آید نگاهی اجمالی به نظام انتخابات پارلمانی آلمان است.
نظام پارلمانی آلمان
دموکراسی پارلمانی شالوده اصلی جمهوری فدرال آلمان است. پارلمان آلمان از دو مجلس عوام و اعیان تشکیل شده است. نمایندگان مجلس عوام (بوندس تاگ) با رأی مستقیم مردم برای مدت ۴ سال انتخاب می‌شوند، این مجلس از قدرت بیشتری نسبت به مجلس اعیان برخوردار است اما نمایندگان مجلس اعیان (بوندس رات) از سوی فرمانداران ایالت‌ها انتخاب شده و مدت زمان حضور و فعالیت آنها به نظر حکومت ایالت‌هایی بستگی دارد که این نمایندگان را انتخاب کرده اند.
شرایط عمومی و واجدین شرایط شرکت در انتخابات
در نظام پارلمانی و انتخاباتی آلمان، برای هر فرد دو حق رأی در نظر گرفته شده است در آلمان، انتخابات و شرکت در آن فرآیندی سیاسی، آزاد و کاملاً محرمانه عنوان می‌شود. انتخابات آلمان بصورت عمومی و برای افراد تبعه آلمان و بالای ۱۸ سال بطور آزاد برگزار شده و نمایندگان چه بطور مستقل و چه به نمایندگی از احزاب نامزد شده باشند با رأی مستقیم مردم و کاملاً محرمانه انتخاب می‌شوند.
بر اساس یکی از مفاد قانون انتخابات آلمان، اگر شهروندی از اتحادیه اروپا بیش از سه ماه در آلمان زندگی کرده باشد، می‌تواند در انتخابات شورای شهر و شهرداری این کشور شرکت کند.
در نظام پارلمانی و انتخاباتی آلمان، برای هر فرد دو حق رأی در نظر گرفته شده است، یکی برای رأی به یک نامزد در حوزه انتخابیه فرد و دیگری رأی به یکی از احزاب شرکت کننده در انتخابات.
گفتنی است که بعضاً رأی دوم در تعیین نتایج و سرنوشت انتخابات نقش مهم‌تر و کلیدی تری دارد. پارلمان آلمان در حال حاضر ۷۰۹ کرسی دارد که نیمی از کرسی‌های آن با رأی مستقیم مردم و نیمی دیگر از سوی احزاب انتخاب می‌شوند.
شرایط شرکت کنندگان در انتخابات آلمان و احراز صلاحیت آنها چگونه است؟
کمیته‌های انتخاباتی موظفند ۶۶ روز قبل از برگزاری انتخابات فهرست نامزدها را به ستاد انتخاباتی ایالت‌ها ارسال کنند از سال ۱۹۷۹ میلادی حداقل سن برای کاندیداتوری افراد ۱۸ سال تعیین شده است. تابعیت آلمان و احراز صلاحیت براساس برخی مفاد قانون اساسی این کشور از جمله شرایطی است که افراد داوطلب شرکت در انتخابات باید دارا باشند.
افراد می‌توانند یا بطور مستقل یا از سوی احزاب سیاسی آلمان اعلام نامزدی کنند. تجربه نشان داده داوطلبینی که از سوی احزاب معرفی شده اند از اقبال بیشتری برخوردار بوده اند.
بررسی صلاحیت نامزدها مانند همه انتخابات‌ها در همه کشورها اهمیت بسزایی دارد. با توجه به اینکه آلمان در نظام سیاسی خود ساختاری قوی و منسجم برای بررسی صلاحیت داوطلبان تبیین کرده است؛ کمیته‌های انتخاباتی موظفند ۶۶ روز قبل از برگزاری انتخابات فهرست نامزدها را به ستاد انتخاباتی ایالت‌ها ارسال کنند.
کمیته‌های انتخاباتی ۵۸ روز فرصت دارند تا در چارچوب قانون ضمن بررسی صلاحیت کاندیداهای انتخاباتی نسبت به پذیرش و یا عدم پذیرش نامزدها تصمیم گیری کنند.
نامزدهای انتخاباتی باید در زمان مشخص شده درخواست کتبی خود را اعلام کنند در غیر این صورت درخواست آنها پذیرفته نشده و از رقابت محروم می‌شوند.
اجرای انتخابات و تشکیل دولت در آلمان چگونه است؟
تجربه سال‌ها انتخابات در آلمان سبب شده تا احزاب سیاسی در اکثر اوقات پیش از برگزاری انتخابات به توافق‌های لازم برای ائتلاف احتمالی دست پیدا کنند سه هفته قبل از انتخابات همه واجدین شرایط شرکت در انتخابات نامه‌ای را دریافت می‌کنند که محل مناسب اخذ رأی برای گیرنده نامه در آن تعیین شده است.
در آلمان معمولاً یک حزب به تنهایی قادر به تشکیل دولت نیست زیرا باید بیش از ۵۰ درصد آرا را به خود اختصاص دهد به همین دلیل ائتلاف میان احزاب راهی برای برون رفت از بروز بحران سیاسی قلمداد می‌شود.
تجربه سال‌ها انتخابات در آلمان سبب شده تا احزاب سیاسی در اکثر اوقات پیش از برگزاری انتخابات به توافق‌های لازم برای ائتلاف احتمالی دست پیدا کنند.
گفتنی است رهبر آلمان به عکس کشورهایی مانند فرانسه و انگلیس بطور مستقیم انتخاب نمی‌شود بلکه پس از حدود یکماه از تشکیل پارلمان، برای انتخاب صدراعظم جلسه‌ای برگزار می‌شود و طی آن، نامزد اصلی حزبی که بیش از باقی احزاب رأی کسب کرده باشد به عنوان صدراعظم جدید انتخاب می‌شود.
احزاب سیاسی در آلمان
آلمان بیش از ۴۰ حزب سیاسی دارد که از این میان آنها ۷ حزب دارای جایگاه با ثبات تری در معادلات سیاسی این کشور هستند.
در انتخابات ۲۰۲۱ بالغ بر ۴۷ حزب بزرگ و کوچک با یکدیگر رقابت خواهند داشت احزاب سوسیال دموکرات، سوسیال مسیحی، دموکرات مسیحی، سبز، آلترناتیو برای آلمان، حزب چپ و دموکرات آزاد معمولاً از اقبال بیشتری در انتخابات آلمان برخوردار هستند.
رکورد شکنی انتخابات ۲۰۲۱
*در انتخابات ۲۶ سپتامبر بالغ بر ۶۲۱۱ تن در کارزار انتخاباتی با یکدیگر رقابت می‌کنند، در حالی که حدود ۴۸۰۰ تن در انتخابات ۲۰۱۷ با یکدیگر رقابت می‌کردند.
*سهم زنان در انتخابات ۲۰۲۱ در مقایسه با انتخابات دوره‌های گذشته بی سابقه بوده است. در انتخابات پیش رو زنان سهم ۳۳ درصدی را در اختیار دارند در حالی که این سهم در سال ۲۰۱۷ میلادی حدود ۲۹ درصد بود.
*در انتخابات ۲۰۲۱ بالغ بر ۴۷ حزب بزرگ و کوچک با یکدیگر رقابت خواهند داشت، در صورتی که این رقم در دوره‌های گذشته کمتر از این بوده است.
*۲۹۹ حوزه انتخاباتی برای اخذ رأی در نظر گرفته شده که با دوره‌های پیش مشابهت دارد، ضمن اینکه با توجه به شرایط پاندمی کرونا بخشی از واجدین شرایط بصورت پستی در انتخابات مشارکت می‌کنند. حدود ۶۵۰ هزار تن نیز در امر شمارش آرا مشارکت خواهند داشت.
موضوعات مهم و قابل تأمل در انتخابات پیش رو
بر اساس نظرسنجی‌های انجام شده پارامترهای متعددی در انتخاب نمایندگان و در نهایت تعیین صدراعظم آتی نقش دارد. از جمله آنها می‌توان به این موارد به ترتیب اولویت اشاره کرد:
تغییرات اقلیمی، بازنشستگی، مسکن و اجاره، کرونا، آموزش، مهاجران، مالیات، اقتصاد، امنیت داخلی، دستمزد، حمل و نقل و مناسبات با اروپا.
نکته آخر
اگر چه در قانون اساسی آلمان به این نکته اشاره شده که احزاب سیاسی در تشکیل اراده سیاسی جنبه مشارکتی دارند، اما شمار زیادی از صاحبنظران سیاسی بر این باورند که احزاب جنبه مشارکتی نداشته، بلکه آنها تعیین می‌کنند که تصمیمات سیاسی در اختیار چه کسانی قرار گیرد.