سرویس سیاست مشرق - «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه- ۱۰ مرداد- در جمع خبرنگاران گفت: «مهمترین کار من برجام بود و من بعد از این دولت به دانشگاه می‌روم. دلم می‌خواست سرمایه بیشتری برای کشور جذب کنیم و اگر سرمایه بیشتری جذب می‌شد تحریم ایران سخت می‌شد. ما اعتماد به هیچ بیگانه‌ای نداشتیم».
ظریف در بخش دیگری از اظهارات خود گفت: «اینکه آمریکا و اروپا کشورهای بدعهدی هستند و نتوانستند به عهد خودشان وفا کنند نشان‌دهنده این نیست که ما به آنها اعتماد کردیم، نشانه این نیست که ما بد مذاکره کردیم بلکه نشان‌دهنده این است که یک رشته از کشورها در دنیا هستند که به مقررات بین‌المللی متعهد نیستند. ما به‌عنوان جمهوری اسلامی موظف هستیم ضمن اینکه با دنیا تعامل می‌کنیم، با چشم باز تعامل کنیم؛ ما به هیچ کسی نباید اعتماد کنیم. روابط بین الملل محل اعتماد نیست، و به نزدیک ترین متحد هم در روابط بین الملل نمی شود اعتماد کرد، البته ما متحد نداریم».
وی افزود: «شهادت می‌دهم که هیچ‌کدام از مذاکره‌کنندگان، هیچگاه به آمریکا اعتماد نکردند؛ اگر ما می‌خواستیم اعتماد کنیم، نتیجه کار ما همان سند دو صفحه‌ای می‌شد که ترامپ با برخی امضا کرد. اگر می‌بینید ما ۱۶۰ صفحه سند به نتیجه رساندیم به‌خاطر بی‌اعتمادی بود. برای این بود که می‌خواستیم همه زوایا را بیان کنیم».
آقای ظریف در این اظهارنظر تاکید کرده که تیم مذاکره کننده هسته ای در دولت روحانی به هیچ عنوان به آمریکا اعتماد نکرده و بر همین اساس برجام براساس اعتماد به آمریکا تنظیم نشده است.
متاسفانه این اظهارنظر هیچ نسبتی با واقعیت ندارد. در این خصوص مستندات متعددی وجود دارد که در ادامه به اختصار به آن می پردازیم:
۱: آقای ظریف- آذر ۹۵- با حضور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: «من اعتراف می‌کنم که اشتباه کردم و به حرف جان کری اعتماد کردم، اگر استراتژی خودم را دنبال می‌کردم، اکنون با مشکل مواجه نمی‌شدم، می‌پذیرم که اشتباه کردم و مسئولیت آن را قبول می‌کنم، ما با صحبت و قول آقای کری اظهارنظر کردیم».
۲: ظریف- شهریور ۹۷- در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان و در پاسخ به این سؤال خبرنگار که «اگر شما احساس می‌کردید آمریکا به تحریمها اعتیاد دارد، چرا توافق را ادامه دادید؟» گفت: «این شاید یک اشتباه بوده است اما مشکل اینجا بود که احساس ما این بود ایالات متحده یاد گرفته که دست کم در مورد ایران، تحریمها علی‌رغم ایجاد مشقت‌های اقتصادی، نتایج سیاسی مد نظر آنها را به بار نمی‌آورند و من فکر می‌کردم که آمریکایی‌ها این درس را یاد گرفته‌اند. متأسفانه، اشتباه می‌کردم».
۳: در شهریور ۹۳ و در میانه مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵، ظریف در مصاحبه با رادیو «ان‌پی‌آر» آمریکا در اظهارنظری عجیب گفت: «رسیدن به هر نوع توافقی، بهتر از عدم توافق است»! این اظهارنظر عجیب از سوی ظریف در حالی بود که در سوی مقابل، «جان کری» وزیر خارجه وقت آمریکا در مصاحبه با سی ان ان گفته بود: «من بارها اعلام کرده‌ام توافق نکردن بهتر از توافق بد است».
۴: در سال ۹۴ تیم مذاکره کننده به ریاست ظریف در اقدامی عجیب و نامتعارف پذیرفت که ایران به صورت پیش دستانه تعهدات خود را اجرا کند و پس از پایان تعهدات ایران، طرف مقابل از جمله آمریکا اجرای تعهدات خود را آغاز کند!
«جان کری» - مهر ۹۶- در یادداشتی در روزنامه واشنگتن پست نوشت: «ایران در توافق هسته‌ای (برجام) پیشاپیش همه امتیازاتش را پرداخت کرد».
کری در ادامه این یادداشت نوشت: «قبل از برخورداری ایران از تخفیف تحریم ها، آژانس تایید کرد که این کشور ۹۷ درصد از ذخایر اورانیوم خود را نابود، قلب رآکتور اراک را تخریب و غنی سازی اورانیوم در سایت فردو را متوقف کرده است و بیش از ۱۳۰۰۰ سانتریفیوژ را برچیده، و برنامه اش را در معرض نظارت شدید قرار داده است».
۵: روزنامه اصلاح‌طلب شرق- ۱ دی ۹۴- در تیتر اصلی نوشت: «اطمینان تهران از اجرای برجام، امضای کری تضمین است».
در متن این گزارش آمده بود: «به دنبال اعتراض ظریف [به قانون محدودیت ویزا که نقض برجام از سوی آمریکا بود] جان کری، وزیر خارجه آمریکا، در نامه‌ای خطاب به ظریف نوشت این قانون به‌هیچ‌وجه مانع ما نمی‌شود که تعهدات خود طبق برجام را اجرا کنیم...عراقچی-۳۰ آذر ۹۴- تأکید کرد که این نامه، امضای وزیر خارجه آمریکا را دارد و اجرای موفق برجام را تضمین کرده است. وی تأکید کرد: آنچه برای ما مهم است این است که برجام در مرحله اجرا با هیچ‌گونه خدشه و صدمه‌ای مواجه نشود، آقای کری این تضمین را به‌عنوان وزیر خارجه آمریکا به‌صورت کتبی با امضای رسمی داده است»!
۶: حجت الاسلام «سید محمود نبویان» نماینده مجلس- ۲۵ آذر ۹۴- در دانشگاه کاشان گفته بود: «فردای روز توافق، دکتر ظریف به مجلس آمد تا گزارش بدهد و اذعان کرد یکی از بزرگترین دستاوردهای ما این است که هیچ جای متن برجام، کلمه «تعلیق» (suspend) برای تحریم ها استفاده نشده و همه جا «لغو» تحریم ها آمده است و همانجا بنده در ۴ جای متن توافقنامه، کلمه «تعلیق/ suspend» را به ایشان نشان دادم که واکنش ظریف اینگونه بود: "عه! من اینجاها را ندیده بودم"».
«علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی - ۲۰ شهریور ۹۵- گفت: «در بعد تحریم و مسائل دیگر سیاسی، آمریکایی‌ها از شیوه نادرستی استفاده می‌کنند، اگر ما وقتی برجام را تنظیم می‌کردیم دقت بیشتری می‌کردیم این فرصت برای امریکا پیش نمی‌آمد که از این قابلیت تفسیر بودن سوء استفاده کند».
۷: «محمد جواد ظریف» در تابستان ۹۴ در نشست بررسی برجام در شورای راهبردی روابط خارجی تاکید کرد: «به شما اطمینان می‌دهم آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود»! اما آمریکا در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ بدون هیچ هزینه‌ای از برجام خارج شد.
۸: متاسفانه دولت آقای روحانی و تیم مذاکره کننده به ریاست ظریف هیچ اقدامی درخصوص اخذ تضمین کتبی از طرف مقابل در برجام انجام نداد.
رهبر معظم انقلاب -۲۹ مهر ۹۴- در نامه ای حکیمانه و دوراندیشانه خطاب به روحانی مبنی بر تایید مشروط برجام، الزامات ۹ گانه ای را در اجرای برجام اعلام کردند.
در بخشی از نامه مذکور تصریح شده است: «از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریمهای ظالمانه‌ی اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدامهای ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ی آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ی اروپا مبنی بر لغو تحریمها است. در اعلام اتّحادیه‌ی اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریمها بکلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر اینکه ساختار تحریمها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ی نقض برجام است».
۹: دولت روحانی و وزارت امور خارجه در دوره وزارت ظریف هیچگاه به نقض فاحش برجام از سوی آمریکا واکنش متقابل نشان نداد. این انفعال موجب شد که روز به روز بر شدت تحریم ها افزوده شود. بر همین اساس دولت باراک اوباما، قانون تحریمی ایسا را تمدید کرد. دولت ترامپ نیز قانون تحریمی کاتسا ۲۰۱۷(مادر تحریم ها-سیاه چاله تحریم ها) را امضاء کرد. مقامات دولت صراحتاً اعلام کردند که این اقدامات نقض فاحش برجام است، اما واکنش دولت به تذکر شفاهی و اعتراض توئیتری محدود شد و این واکنش منفعلانه، باعث شد تا هیچ دستاوردی از برجام عاید کشورمان نشود.
۱۰: ظریف- فروردین ۹۴- در بیانیه‌ای مشترک با فدریکا موگرینی(مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا) تاکید کرد: «تمام تحریمها لغو خواهد شد». علاوه بر این ظریف- شهریور ۹۴ در کمیسیون برجام- گفت: «کل تحریمهای اقتصادی، مالی و پولی اتحادیه اروپا، کل تحریمهای ایالات متحده که بر شخصیت‌های غیرآمریکایی اعمال می‌شود از روز اجرا لغو خواهد شد، علاوه بر آن تحریم ۳۵ ساله هواپیمایی نیز لغو می‌شود».
رهبر معظم انقلاب- ۶ مرداد ۱۴۰۰- در آخرین دیدار رییس جمهور و دولت دوازدهم با ایشان فرمودند: «در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد و آنها کمک نمی‌کنند و هرجا که بتوانند ضربه خواهند زد و اگر جایی هم ضربه نمی‌زنند به این دلیل است که نمی‌توانند».
ایشان در ادامه تاکید کردند: «هر جا که کارها را منوط به غرب و مذاکره با آن و آمریکا کردید ناموفق بودید و هر جا که بدون اعتماد به غرب، حرکت و از آنها قطع امید کردید موفق بودید و پیش رفتید».
متاسفانه رویکرد دولت روحانی در سیاست خارجی بر مبنای اعتماد به آمریکا و اروپا ریل گذاری شد و این رویکرد، خسارت محض برجام را در پی داشت.