سرویس جهان مشرق - ارتش آمریکا پس از خروج از عراق و سوریه، به‌زودی از افغانستان نیز خارج خواهد شد. اگرچه عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی به معنای خروج کامل آمریکا از خاورمیانه نیست، اما می‌توان شاهد الگویی مشترک در کشورهایی در همسایگی ایران بود که آمریکا در حال ترک آن‌هاست: در هر کدام از این کشورها، نفوذ ایران، اولاً عاملی برای خروج آمریکا بوده، و دوماً پس از عقب‌نشینی آمریکایی‌ها به شکل تصاعدی تعمیق شده است.
شهید سلیمانی (دوم از راست) نفوذ نظامی-سیاسی ایران را در عراق و شماری دیگر از کشورهای منطقه تضمین کرد (+)
بسیاری از تحلیلگران و صاحب‌نظران آمریکایی معتقدند یکی از دلایل مهم موفقیت ایران در سیاست‌های منطقه‌ایش، استفاده‌ی مؤثر از شبکه‌ی گسترده‌ای از متحدان و نیروهای نیابتی برای تحمیل خواسته‌هایش به آمریکا و بالا بردن هزینه‌ی ماجراجویی‌های آمریکایی‌ها در خاورمیانه است. مقالات اندیشکده‌ای، گزارش‌های دولتی، و طراحان نظامی آمریکا برای اشاره به این شبکه از عبارت «شبکه‌ی تهدید ایران» (Iran Threat Network - ITN) استفاده می‌کنند. اندیشکده‌ی آمریکایی «رَند»، که یکی از تأثیرگذارترین اندیشکده‌های این کشور است، اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «شبکه‌ی تهدید ایران: چهار مدل شراکت ایران با عوامل غیردولتی[۱]» به قلم «آرین طباطبایی» (محقق سیاسی سابق اندیشکده‌ی رَند و محقق ارشد سابق دانشکده‌ی روابط بین‌الملل و عمومی دانشگاه کلمبیا که در دولت بایدن به عنوان مشاور ارشد معاونت کنترل تسلیحات و امنیت بین‌الملل وزارت خارجه‌ی آمریکا انتخاب شد)، «جفری مارتینی» (محقق ارشد خاورمیانه در اندیشکده‌ی رَند)، و «بکا وسر» (تحلیلگر ارشد سیاستی در امور جنگ، امنیت بین‌المللی و دفاع و سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه در این اندیشکده) به توضیح این شبکه پرداخته است. در ادامه، خلاصه‌ای از این گزارش خدمت مخاطبان محترم ارائه می‌شود. برای مطالعه‌ی متن کامل گزارش (به زبان انگلیسی) می‌توانید آن را از این‌جا دانلود کنید.
برای مطالعه‌ی متن کامل گزارش اندیشکده‌ی رند (به زبان انگلیسی) تحت عنوان «شبکه‌ی تهدید ایران: چهار مدل شراکت ایران با عوامل غیردولتی» روی تصویر بالا یا این‌جا کلیک کنید
لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.
«شبکه‌ی تهدید ایران» چیست؟
گزارش اندیشکده‌ی رَند این‌گونه آغاز می‌شود:
«نقشه کلی نفوذ ایران در خاورمیانه» به نقل از کتاب «شبکه‌های نفوذ ایران در خاورمیانه» (نقشه تعاملی) (توضیحات بیش‌تر) (+)
اندیشکده‌ی آمریکایی رَند درباره‌ی اهمیت شبکه‌ی تهدید ایران این‌گونه توضیح می‌دهد:
گزارش مذکور خاطرنشان می‌کند که شبکه‌ی تهدید ایران «در نقطه‌ی تلاقی دو تهدیدی (ایران و بازیگران غیردولتی) قرار دارد که در سند «استراتژی دفاع ملی آمریکا» در سال ۲۰۱۸ و سند «استراتژی امنیت ملی آمریکا» در سال ۲۰۱۷ به عنوان دو اولویت پیش روی دولت آمریکا برجسته شده‌اند.» این گزارش همچنین هشدار می‌دهد که تداوم توسعه‌ی شبکه‌ی تهدید ایران، ظرفیت تهران در استفاده از این شبکه برای تضعیف نفوذ آمریکا و تهدید پرسنل نظامی این کشور در منطقه را افزایش می‌دهد.
ایران توانسته خود را به عنوان متحدی وفادار برای دوستانش ثابت کند (+)
اجزای تشکیل‌دهنده‌ی شبکه‌ی تهدید ایران
نویسندگان گزارش، به‌اصطلاح «شبکه‌ی تهدید ایران» را بر اساس نقش آن‌ها به چهار دسته تقسیم می‌کنند:
هدف‌زن‌ها که نقش آن‌ها افزایش هزینه‌ی تداوم حضور نظامی پیشتاخته‌ی آمریکا در منطقه است (+)
بازدارنده‌ها که آن‌ها بازدارندگی و آزار دادن دشمنان ایران در منطقه است (+)
ثبات‌آفرین‌ها که نقش آن‌ها برقراری ثبات در کشورهای متحد با ایران، مانند سوریه، است (+)
ثبات مواضع رهبری در جمهوری اسلامی موجب دل‌گرمی و اعتماد متحدان ایران است (+)
نفوذگرها که نقش آن‌ها گسترش نفوذ ایران در کشورهای دیگر است (+)
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
اندیشکده‌ی رَند موارد زیر را از بررسی به‌اصطلاح «شبکه‌ی تهدید ایران» نتیجه‌گیری کرده است:
نمایی کلی از «شبکه‌ی تهدید ایران» به ادعای اندیشکده‌ی رند (+)
نفوذ ایران در لبنان، یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های قدرت نرم ایران در خاورمیانه است (+)
نویسندگان گزارش همچنین پیشنهادات زیر را به دولت آمریکا داده‌اند:
«قیس الخزعلی» فرمانده «عصائب اهل‌الحق»، در لبنان و کنار فرماندهان حزب‌الله، روستاهای «متولا» و «کریات شیمونا» در فلسطین اشغالی را رصد می‌کند (+)