به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا،‌ عرفه روزی است که در روایات ما آن را همپای شب قدر معرفی کرده‌اند، همچنان که امام صادق علیه‌السلام فرمود «مَن لَم یُغفَرْ لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم یُغفَرْ لَهُ إلى مِثلِهِ مِن قابِلٍ إلاّ أن یَشهَدَ عَرَفَةَ؛ کسى که در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نشود، مگر آن که در عرفه حاضر شود.» (الکافی (ط - دارالحدیث)، ج‏7، ص380)

عنصر مشترک شب قدر و عرفه

عنصر مشترکی که بین شب قدر و عرفه وجود دارد، کسب معرفت نسبت به جایگاه والای امامت اهل‌بیت علیهم‌السلام است،‌ موضوعی که آنچنان که بایسته است مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در واقع آنچه در شب قدر اهمیت دارد، احساس حضور در محضر امام به عنوان امامِ شب قدر است، همان وجود مقدسی که خداوند از مجرای ایشان مقدرات عالم و آدم را رقم می‌زند؛ فهم و درک چنین موضوعی در گروی معرفت امام است. امام صادق ضمن توضیحی درباره تفسیر سوره قدر فرمود «ملائک به همراه امور یک سال، از هنگام غروب خورشید تا طلوع آن، به سوی او (امام) فرو می‌آیند، همه امور را به سوی او می‌‌آورند. آن شب برای او تا طلوع فجر، سلام است؛ تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ إِلَیْهِ بِأُمُورِ السَّنَةِ مِنْ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَى طُلُوعِهَا مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ هِیَ لَهُ إِلَى أَنْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ.»

اما درباره عرفه، همان طور که از نامش پیداست،‌ از ریشه «عَرَف» به معنای شناخت و معرفت است؛ اما چه شناختی بالاتر از معرفت به امام قرار دارد؟ در احادیث متعددی بر این حقیقت تصریح شده است. امام صادق علیه‌السلام فرمود «مَنْ ماتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّة؛ هرکه بمیرد و نسبت به امام زمانش معرفت نداشته باشد، به مرگ جاهلى مرده است.» جالب است که عنصر مورد تأکید رسول خدا صلی الله علیه و آله در روز عرفه و غدیر تأکید بر ولایت عترت بوده است. در این باره امیرالمؤمنین خطاب به طلحه فرمود: آنچه پیامبر در این باره (ولایت) فرمود، در روز غدیر خم و در روز عرفه در حجة الوداع و در روز رحلتش بوده است. در آخرین خطبه‌‏اى که آن حضرت ایراد فرمود نظر کن که فرمود «من در میان شما دو چیز باقى گذاردم که تا به این دو تمسّک کرده‏‌اید هرگز گمراه نمى‏‌شوید: کتاب خدا و اهلِ بیتم. خداوندِ لطیف خبیر به من وعده داده است که این دو از یکدیگر جدا نشوند تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند، مانند این دو انگشت ــ که حضرت به دو انگشت سبّابه و وسط اشاره کردند ــ که یکى جلوتر از دیگرى است. به این دو تمسّک کنید تا گمراه نشوید و لغزش نکنید، از ایشان جلوتر نروید و از آنها عقب نمانید و به آنها چیزى یاد ندهید که از شما داناترند». (کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج‏2، ص: 655)

درک حج وابسته به معرفت امام است

جواد مهرپویان، محقق و پژوهشگر رشته ارتباطات، گرایش حج و زیارت در این باره به تسنیم گفت: اگر کسی در عرفات باشد و مدام گریه نکند، مدام توبه نکند و مشغول کار دیگری باشد، بخشیده نخواهد شد؟ آیا جریان بخشش در عرفات به خاطر گریه و توبه مردم است؟ یا اینکه فضا به شدت اثرگذاری عرفات به خاطر امامت و معرفت امامت فراهم شده است؟ حالا همه حداقل برداشت‌شان غفران همه گناهان است، اما همان طور که درک شب قدر به معرفت اهل‌بیت است، درک حج هم به معرفت امام است. واقعاً در عرفات باید بر روی معرفت خلیفةالله سرمایه‌گذاری جدی شود و دعا و توبه جزئی و مقدمه‌ای برای این معرفت باشد و نه همه این معرفت.

بنابراین در عرفه برای شیعیان حقیقی، معرفت به امام حاصل می‌شود و در حقیقت پیوستگی زیادی بین حج، عرفه و غدیر با ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام وجود دارد؛‌ در روایتی از رسول خدا می‌خوانیم «مَثَلُ الإِمامِ مَثَلُ الْکَعْبَةِ اِذْ یُؤتی وَلایَأْتی»؛ یعنی مَثل امام مانند کعبه است؛ مردم باید سوی او روند نه او سوی مردم. باطن این روایت گویای آن است که کعبه، مثالی از امام است و شیعیان باید طی گردش دور خانه کعبه، تمرینی برای گردش حول حریم امام علیه السلام داشته باشند. آغاز قیام امام حسین از کنار کعبه آن هم در روز عرفه و نیز  اعلان ظهور و قیام امام عصر عجل‌الله تعالی فرجه از کنار این مکان مقدس حاوی پیامی خاص است که همگی در پیروی از ولایت عترت خلاصه می‌شوند. مضاف بر اینکه امام باقر علیه‌السلام تکمیل فرآیند حج را در لقای امام معرفی کرده،‌ فرمود «تَمَامُ الْحَجِّ لِقَاءُ الْإِمَام.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏4، ص549)