نشست ازبکستان و اهمیت آسیای مرکزی برای قدرتهای بزرگ

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، تاشکندپایتخت ازبکستان، میزبان یک نشست بین‌المللی دو روزه است. این نشست بین‌المللی با عنوان «آسیای مرکزی و جنوبی: ارتباط منطقه‌ای، چالش‌ها و فرصت‌ها»، با حضور محمداشرف غنی، رییس جمهور افغانستان، عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان و شوکت میرضیایف، رییس جمهور ازبکستان، صبح امروز جمعه در تاشکند آغاز شد. در این نشست، وزرای امور خارجه آسیای میانه و آسیای جنوبی، نماینده‌گان 44 کشور و 30 سازمان جهانی حضور دارند.

شوکت میرضیایف در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه این نشست بر همجواری تاریخی مناطق آسیای مرکزی و جنوبی، اهمیت تقویت اعتماد متقابل و توجه به منافع تأکید کرد.

به باور وی، آسیای میانه و آسیای جنوبی از دوران باستان با همدیگر تعامل داشته‌اند.

شوکت میرضیایف گفته است: «جهان امروز وارد دوران تحولات ژئوپلیتیک جهانی شده که هم چالش ‌ها را به همراه دارد و هم فرصت ایجاد کرده است».

صبح امروز و قبل از آغاز نشست مزبور، محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان، با عمران خان نخست‌وزیر پاکستان دیدار کرد و به این ترتیب، ازبکستان نیز در لیست کشورهای مهمی همچون قطر و ایران قرار گرفت که در روند صلح افغانستان، نقش ایفا می کنند.

از حضور نماینده بایدن تا کنفرانس آسیای مرکزی و جنوبی

دیروز هم ازبکستان میزبان یک نشست سیاسی دیگر بود. نشستی به نام C5+1 که ظاهراً حالا اهمیت بیشتری پبدا کرده است. C5+1 در واقع، سقفی برای گرد هم آمدن پنج کشور آسیای میانه و آمریکا است. در این نشست علاوه بر وزرای امور خارجه کشورهای قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و ازبکستان، زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان و «الیزابت شروود رندال» مشاور امنیت داخلی جو بایدن نیز حضور داشتند.

عبدالعزیز کامل‌اف وزیر خارجه ازبکستان در سخنرانی افتتاحیه این نشست اعلام کرد: «نشست C5 +1 الگویی ویژه برای توسعه همکاری در منطقه بوده و روابط ما در این چهارچوب به بهبود وضعیت اقتصاد، انتقال انرژی، توسعه روابط تجاری و اقدامات مشترک علیه تهدیدهای امنیتی کمک می انجامد. ما از مواضع آمریکا در حمایت از استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی کشورهای آسیای میانه بسیار قدردانی می‌کنیم».

اولین نشست وزرای خارجه این گروه روز اول نوامبر 2015 در سمرقند ازبکستان برگزار شده بود.

ازبکستان با این دو نشست دیپلماتیک، نشان داده که به دنبال آن است تا در معادلات قدرت در آسیای مرکزی، از توان و امکانات بیشتری برخوردارشود.

ازبکستان و خلیج فارس

یکی از اقدامات جدید امارات متحده عربی، تلاش برای تقویت و توسعه روابط با ازبکستان و برخی دیگر از کشورهای منطقه آسیای میانه و قفقاز است. چنین به نظر می رسد که بخشی از این تصمیم امارات، ارتباط مستقیمی با معادلات رقابتی بین قطر و امارات دارد. چرا که در یک و نیم سال گذشته، ترکیه تلاش کرده تا قطر با کشورهای حوزه شورای ترک زبان، روابط بیشتری برقرار کند. نکته مهم اینجاست که این کشورها به خاطر فاصله سرزمینی، برای توسعه روابط خود، نیاز مبرمی به همکاری افغانستان و پاکستان دارند.

باختیور ابراهیموف، سفیر جمهوری ازبکستان در امارات متحده عربی، به رسانه های این کشور گفته است: «ازبکستان مسیر مستقیم زمینی با کشورهای حوزه خلیج فارس ندارد و این مانع رشد تجارت و سرمایه گذاری بین ما می شود. به همین خاطر، دسترسی به بنادر پاکستان اجازه می دهد تا به کالاهای ازبکستانی به طور مستقیم به بنادر اصلی عربستان، ابوظبی، دبی و فجیره برسد. چنین ارتباطی به بهبود رقابت کالاهای صادراتی ازبکستان کمک می کند، زیرا هزینه تولید با کاهش هزینه های حمل و نقل کاهش می یابد».

سفیر ازبکستان همچنین گفته است: «یکی از اهداف اصلی این کنفرانس جلب توجه تصمیم گیرندگان و سرمایه گذاران در سراسر جهان به اهمیت ایجاد کریدور حمل و نقل جنوبی است. شرکت کنندگان در این کنفرانس در مورد توسعه زیرساخت های حمل و نقل و ارتباطات مدرن و اجرای پروژه کریدور حمل و نقل جنوبی از ازبکستان، از طریق افغانستان، به بندرهای پاکستان در کراچی و گوادر، که کشورهای آسیای میانه را کوتاهترین و از نظر اقتصادی مناسب برای دریای پاکستان ارائه می دهند، بحث خواهند کرد».

یکی دیگر از ابعاد مهم تحولات سیاسی آسیای مرکزی و جنوب آسیا، تلاش ترکیه برای استفاده از مواهب و ظرفیت های این منطقه است. با آن که ترکیه عملاً از منظر جغرافیایی سهم خاصی در آن منطقه ندارد، اما حالا در جستجوی راه هایی است تا با استفاده از فاکتورهایی همچون خویشاوندی تباری – نژادی با جهان ترک و آسیای مرکزی، ارتباط با پاکستان و استفاده از ظرفیت های افغانستان، در این حوزه صاحب جایگاه شود و تکه ای از کیک را از آنِ خود کند.

رقابت در آسیای مرکزی

نگاهی به تابلوی مناسبات سیاسی و اقتصادی 5 کشور مهم آسیایی مرکزی یعنی قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و ازبکستان، این واقعیت را نشان می دهد که قرقیزستان و تاجیکستان، به خاطر محدودیت های اقتصادی خود، در رقابت های این گوشه از جهان، در موقعیت سخت تری قرار دارند.

ترکمنستان نیز به خاطر سیاست بی طرفی، به طور جدی درگیر بازی های منطقه ای نمی شود. می ماند دو کشور مهم دیگر یعنی ازبکستان و قزاقستان. به عبارتی روشن، از بین 5 کشور مزبور، این دو کشور هستند که می توانند نقش موثر و مشهودی در این حوزه ایفا کنند.  

نکته مهم اینجاست که بین این دو کشور، روابط حسنه در جریان است و احتمال حرکت به سمت رقابت های تنش از، چندان بالا نیست. آنچه در شرایط کنونی، توجه تحلیل گران سیاسی را به سوی خود جلب می کند، این است که 5 کشور مزبور، به دنبال تقویت همکاری منطقه ای و ترانزیت کالا با استفاده از ظرفیت های افغانستان و پاکستان هستند.

ماهیت تحولات افغانستان و چند و چون تعامل با پاکستان، در مسیری است که ارتباط مستقیمی با اهداف تجاری 5 کشور آسیایی مرکزی پیدا می کند و این همان نقطه ای است که شاید سران این کشورها را در فهم تصمیمات آتی آمریکا، نگرانی می کند. چرا که شکست آمریکا در پرونده افغانستان و خروج ناتو از این کشور، شرایط پیش رو را برای دیگران نیز دشوار کرده و کشورهای آسیای مرکزی، ناچارند برای رسیدن به اهداف خود، نه تنها به روند صلح افغانستان، بلکه به تقویت روابط افغانستان و پاکستان نیز کمک کنند.

علاوه بر تحولات افغانستان، نوع نگرش و رویکرد آمریکا، روسیه و چین به رقابت منطقه ای، یک بار دیگر اهمیت ژئوپولیتیک آسیای مرکزی را به نمایش گذاشت. بنابراین می توان گفت، کشورهای آسیایی مرکزی در مسیر تحولات آتی ناچارند در همه پیش بینی ها و محاسبات سیاسی خود، برای ارتباط با سه قدرت مهم جهان یعنی آمریکا، روسیه و تا حدودی چین، یک موازنه هوشمندانه و حساس را پیش ببرند.