یادداشت| لزوم تغییر در وضع علمی

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم - علیرضا کلانتر مهرجردی: بیست و پنجم تیرماه سال 1386، شاهد رویداد مهمی بودیم که معطوف است به حضور غیرمنتظره و مبارک مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله) در مجموعه رویان جهاد دانشگاهی، رویدادی فراموش ناشدنی و خاطره ساز که شاید اگر همکاران حاضر در مجموعه رویان، مورد پرسش قرار گیرند علی رغم آرزویی که داشتند این حضور را دور از انتظار بدانند که بحمدلله اتفاق افتاد. اما از پس آن دیدار مبارک، آنچه ضرورت می نمود و دارد تحلیل علت یابی و انگیزه این اقدام ارزشمند و سرمایه سازی از آن، برای آتیه بوده است.

دیدار موصوف، حاوی و حامل پیام های مهمی است که به تصدیق و فرمایش معظم له، محدود ساختن آن به بخشی یعنی رویان یا کلیت جهاد دانشگاهی به نظر انحراف، تحدید و تهدید حقیقت امر است. ایشان دراین دیدار، که رویدادی با نمود و ذات اساسا فرهنگی است و قریب سه ساعت به طول انجامید با حضور در محل یادمان شهدا، اولا یاد و خاطره مرحوم کاظمی آشتیانی رحمت الله علیه را گرامی و اعضای خانواده را مورد تفقد قرار دادند. در ادامه بنا به گزارش ها، معظم له با صبوری کامل ضمن بازدید از بخش های مختلف علمی به سخنان محققان گوش سپُردند که در نهایت، بخش بالین و درمان نیز شاهد ایشان بود.

حضرت آیت الله خامنه ای(حفظه الله) در این بازدید، ضمن اشاره به حرکت علمی و مبارکی که در چند سال اخیر در کشور آغاز شده، از نیت و قصد خود گفتند اینکه همانا "حضور در رویان، اقدامی نمادین به منظور تجلیل از حرکت علمی عظیم و گسترده جاری در کشور و قدردانی از همه دانشمندان و محققان است.... " همچنین اشاره داشتند "رویان، مرکزی موفق و نتیجه ای درخشان از ترکیب "علم، ایمان و تلاش" است که مرحوم کاظمی آشتیانی با ایمان، تلاش پیگیر و خستگی ناپذیر و البته مدیریت موفق خود، توانست موسسه ای را بنا نهد که در بافتار آن تحقیق علمی جدی، همراه ایمان و تقوا مورد توجه کامل قرارگرفته است" و در انعکاس این دستاورد، "رویان را سلول بنیادی حرکت علمی کشور دانستند و هر محقق معتمد به ترکیب علم و ایمان را  نیز واجد چنین ظرفیتی دانستند". ایشان در توصیف ترکیب عنوان جهاد در کنار دانشگاه فرمودند: جهاد دانشگاهی یعنی جهاد و مبارزه هدفمند، هوشمندانه، عاقلانه و دشمن شکن در مسیر آرمان ها، آن هم در برترین و والاترین سطوح یعنی علم و دانشگاه. ایشان وضع فعلی جهان را در نتیجه انحصار علمی و زورگویی قابل پذیرش ندانسته و اشاره صریح دارند" ایـن وضـعبایــد تغــییر یـابـد" و این را منوط به تلاش علمی ملت ها و از جمله ملت با فرهنگ و مستعد ایران دانستند.

راقم این سطور به عنوان فردی که قریب 16 سال در جهاددانشگاهی است و در همان اوان عضویت، سعادت یک بار دیدار- از منظر مشورت گیری در موضوعی در حوزه سلامت- با مرحوم کاظمی آشتیانی(ره) را یافته است و باور دارد موجودیت و مشروعیت این نهاد در پیوند با گفتمان انقلاب و تبعیت از رهنمودهای امامین انقلاب اسلامی است و چنین پیوند و اتصالی ایجاب می نماید مطالبه و انتظار رهبری عزیز نصب العین همه اعضا و بالاخص مدیران آن باشد در این چهاردهمین سالگرد دیدار، با سیاه مشقی کوتاه از منظر تلمذ و تکلیف، خود را در معرض باز فهم آن رویداد قرار داده است. گفتنی است تا پیش از این حضور، اعضای این نهاد 5 مرتبه در سالهای 1369، 1376، 1378، 1382 و 1383خدمت رهبری عزیز رسیده و به رهنمودهای ایشان گوش سپرده اند و پس از آن یک بار رهبری معظم انقلاب جهادگران را در سال 1393 به حضور پذیرفتند.

برای قرار دادن خود در معرض باز فهم این حضور و بیان تکمله ای مرتبط، به نظر ناچاریم با یک مقدمه کوتاه از فرهنگ و دو تفسیر عمده آن، وکاربست یک الگوی روشی بگوییم و جویا شویم.

به راستی فرهنگ چیست؟ فرهنگ در کدامین عرصه ها و ساحت ها می نمایاند؟ این پرسش و پرسش هایی از این دست، ما را به تامل در کارکرد فرهنگ وا  می دارد. فرهنگ در یک رویکرد، معطوف به خود است وقتی از انواع و اقسام رویدادهای فرهنگی و هنری به شکل منفرد و مجزا یاد می کنیم این منظور و رویکرد متشبه است به عبارتی در این تفسیر، با چهره میکروکالچر از فرهنگ مواجه هستیم. اما در نگاه و رویکرد دیگر، فرهنگ عرصه و ساحتی متفاوت و گسترده دارد در این معنا بر بازنمود در عرصه ها و حوزه های دیگر اشاره داریم در این رویکرد، امر فرهنگی فارغ از خرده محصول، یک رویداد صرف و رها از تفسیر تَنگ اینگونه است بلکه از حصار محدود و محصور بیرون آمده و در بسیاری از قلمروها و حوزه ها و مقولات انسانی اجتماعی وارد گشته و بازنمود دارد. به عبارتی در همه روابط، جلوه ها و نهادهای اجتماعی رُخی می نمایاند در مقابل برداشت اول، در این تفسیر دوم با چهره ماکروکالچر از فرهنگ مواجه هستیم. از این منظر و به برداشت ضمنی، از فرمایشات مقام معظم رهبری فرهنگ به حکم اکسیژن برای تنفس و ذهنیت برای جسم و طبعا مستلزم ابژه فراهم آورنده آن است تا صرف تفسیر به اجرای یک رخداد و تولید یک مصنوع (ما به کسانی که اهل کار فرهنگی اند، دائم می گوییم، به بعضی تکرار می کنیم، به بعضی التماس میکنیم، بعضی را در اینجا جمع می کنیم، و به بعضی پیغام می دهیم که اقا! کار فرهنگی بکنید جواب کار فرهنگی باطل کار فرهنگی حق است.(بیانات 1373)  

 طبعا در رویکرد اخیر، برداشت از مدیریت فرهنگ و فرهنگی هم متفاوت خواهد بود. آنگاه که درصدد هستیم فعل فرهنگی را با رویداد و تولید مصنوع به سرانجام رسانیم که البته در جایگاه خود با اهمیت و ضروری است به رویکرد حداقلی در مدیریت و راهبری فرهنگی معطوف گشته و باز تاب دهنده آنیم (کوچک هویت از فرهنگ) و آن گاه که هدایت نهاد، رفتار و کردار و همه جلوه های زیست انسانی و سازمانی منظور و مقصود است و به نسبت برداشت قبل به زبان منطق، از رابطه ای عموم و خصوص مطلق  حکایت داریم.( بزرگ هویت فرهنگ)

 در نگاه اول فرهنگ به سطح سوژگی تنزل می یابد و در نگاه دوم فرهنگ به سطح ابژه، ارتقا می یابد. تفسیر و فهم فرهنگ و هویت آن به مثابه یک امر و مساله اساسی در زندگی اجتماعی- اینکه هر چیزی فرهنگی است- از برداشت اخیر( ابژگی فرهنگ) مایه می گیرد. وجه تمایز رویکرد مدرن و غیر مدرن هم همین است در نگاه مدرن فرهنگ به صنعت فرهنگی، محصول و رویداد فرهنگی حصر می شود در حالیکه در رویکرد سنت و پسا مدرن این برداشت بر تابیده نیست و به نظر در این مهم علی رغم همه تمایزات، دنیای سنت و پسا مدرن به هم می رسند. پس فرهنگ به دو تفسیر قابل فهم است یکی به عنوان واحد مجزا از سایرین و دیگر آن چیزی که، همه ابعاد زیست و جلوات اجتماع انسانی را شامل گردد و همین نیز، وجه تمایز سیاست و مدیریت فرهنگی خواهد شد که در گفتمان انقلاب اسلامی و از جمله رهبری انقلاب این نگاه و رویکرد منعکس است. فکر می کنم این مقدمه مفهومی، کفایت به مقصود باشد.

در قسمت دوم سخن با عنوان کاربست الگوی روشی، برای آنکه عوامل و روابط موجود در یک موقعیت را نشان دهیم و به تصویر آوریم به لحاظ علمی مرسوم است به کاربست مدل متوسل شویم. بکار بردن مدل ها این خواص را دارد که روابط معنا دار را در یک موقعیت – برای نمونه حضور رهبری عزیز در رویان-  آشکار می سازد طبعا نمی توان ادعا نمود که قادر خواهیم بود با مدل سازی، تصویر حقیقی و آیینه وار از واقعیتی خاص را نشان دهیم ولی اجمالا، توانایی این مهم را خواهیم یافت که با ساده سازی و تمرکز، برخی زوایا را معنا و تحلیل کنیم. لذا می توان بیان داشت که کاربست مدل با سازماندهی که فراهم می سازد کرانه هایی را کشف خواهیم کرد اگر چه نه همه جوانب را.

یکی از مدل ها که در سازماندهی اطلاعات به ما کمک می کند مدلی است که متصف به مدل ارتباطی است. در این مدل، در فرایند ارتباط بر عناصری چون چه کسی، چه چیزی، چه طریقی به چه کسی.. نام برده می شود. لذا این مدل مناسب تحلیل در فضاها و موقعیت های ارتباطی و از جمله حضور مقام معظم رهبری در مجموعه ارزشی رویان در سال 1386 است که تلاش خواهد شد با توجه به مقدمه پیش گفته از فرهنگ، دو گزاره نخست این مدل را در این موقعیت جهت نیل به مقصود این یادداشت، بشکافیم.

در پاسخ به گزاره سوال اول این مدل، که اشاره دارد به اینکه چه کسی سخن می گوید؟ با اعتراف به اینکه عموم خوانندگان با شناخت خود از شخصیت رهبری، پاسخ کامل آن را در ذهن و زبان فراهم دارند ولی در جهت خالی نبودن عریضه، باید اذعان داشت در این رویداد (حضور رهبری در رویان در سال1386) رهبرعالیقدر انقلاب به عنوان ولی فقیه زمان سخن می گویند. رهبری که، اولا علی رغم همه توصیفات موجه موجود، خود را انقلابی دانسته و جهادگران را فرزندان وفادار انقلاب می شناسد و به آنان اعتقاد راسخ دارد و توصیه موکد دارد که انقلابی بمانید! انسان آگاهی که، شناخت خوبی از تحولات پس و پیش روی ایران عزیز و جهان معاصر دارد و به شواهد بسیار، دارای اشراف کامل به حوزه دانش و معرفت است. فردی که به شواهد نقش علم- عالم، تربیت- مربی و دانشگاه – حوزه و عموم اصحاب آن را، در ساختن کشور و پیشرفت جامعه بی بدیل می داند باری زعیمی که، در بیان رهنمودهای پنجگانه قبلی خود در دیدار جمع هایی از جهادگران، امروز در رویان ماوا و رضایی یافته است......

در بیان از گزاره سوال دوم این مدل، اینکه رهبری از چه چیزی می گوید؟ اجمالا ایشان، از باید و نباید ها از فرصت ها و تهدیدها از مزیت ها و اسیب ها سخن می گویند. از علم و دانشگاه به عنوان بالاترین سطح می گویند از حرکت علمی، رویان، کاظمی آشتیانی، جهاد، دانشگاه، هویت و انقلاب می گویند. از اهمیت علم و مرکزی که در تولید علم با انگیزه خدایی و الهی، زمینه توفیق کشور را فراهم ساخته است و از مقایسه این نهاد و مسجد قبا می گویند که تلنگری هویتی در دل خود دارد- انقلابی بمانید در بیان گذشته- از گزین بودگی رویان به پاس رویکرد ارزشی و فرهنگی آن می گویند. باحضور در رویان به آن وجه برآمده مطلوب، ادای احترام می کنند و از علم، ایمان و تلاش می گویند. از نمادین بودن این آمدن و حضورخود می گویند از سه گانه حرکت جهادی، علم جهادی و تحقیق جهادی و از کلید بودن دانش و پژوهش برای رسیدن کشور به نقطه مطلوب سخن میگویند. از نظام سلطه و آسیب آن، که بنای آن بر گرفتن حداکثری و دادن حداقلی است و اینکه گاها هیچ چیز نمی دهد و حتی چیز مضر را می دهد می گویند  از بافت فعلی و نامطلوب دنیا می گویند و  اینکه باید تغییر کند. از ظرفیت و استعداد ملت ها می گویند از نمونه موفق و نمونه کامل از آن چیزی که انسان آرزو دارد می گویند. (رویان) از جهاد به مثابه مولود مبارک و از رویش های اصلی انقلاب می گویند. از لزوم حرف برتر به میدان آوردن از سوی جهاد دانشگاهی می گویند از نگرانی می گویند اینکه جهاد بر اساس دین و تقوا بود بر اساس دین و تقوا نگه دارید نگذارید هویت آن تغییر کند. از جهاد به مثابه مبارزه می گویند از کار هدفمند، متوجه آرمان هوشمندانه و دشمن شکن می گویند اینکه هر جور کاری، جهادی نیست...

باری مقصود این یادداشت اگر چه حاصل است اینکه مجمع و مرکزی با همه مشکلات و موانع، می تواند مانا باشد که ذهنیت فرهنگی برآن مستولی باشد. اما این تکمله ضروری است که رهبری در جایگاه حاکمیت حداقل از دو جهت ویژه در هدایت گری مطلوب اثر دارند یک؛ مطالبات و سیاست های کلان ابلاغی که لازم است نصب العین و عمل همه کارگزاران و مردم باشد دوم؛ الگودهی ضمنی و صریح. اجمالا بحث این بود که با توجه به دو تفسیر کلان از فرهنگ و اشاره ضمنی به رویکرد گفتمان انقلاب و رهبری از دو رویکرد مذکور، و با توجه به الگودهی صریحی که رهبری در مورد موسسه رویان و مدیریت آن باکاربست فنون و صنایع ادبی در فرمایشات خود چون استعاره مسجد قبا، اشاره مجاز به رویان از کلیت نهاد و بسیاری از صفات ارزشی انجام می دهند به مصداق، جهاد دانشگاهی درکلیت خود  باید تابع چه تفسیر از فرهنگ و امر فرهنگی باشد آیا باید به بازیگری فرهنگی در دانشگاه برگرفته از رویکرد نخست، خود را تنزل دهد و یا اینکه باید با نگاه کلان و شاکله مند (فرهنگ به مثابه اکسیژن) تمهید کننده فضای تسری بخش ذهنیت فرهنگی در عرصه های عملکردی گردد. به عبارتی فطرت جهاد دانشگاهی کدام رویکرد فرهنگی را منعکس می سازد و واقعیت در حال انجام کدام است؟یا آیا  سوالی که می تواند افق های جدیدی را پیش روی این نهاد گذارد.

انتهای پیام/