نگاهی به سفر اردوغان به شهر کُرد نشین دیاربکر و پیام‌های آن

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، حضور طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در جمع مردم کُرد زبان استان دیاربکر تیتر مشترک اکثر روزنامه های امروز چاپ آنکارا بود. آخرین سفر اردوغان به این شهر 3 سال پیش صورت گرفته بود و رهبر آکپارتی در این مدت، به شکلی معنی دار از مناطق کردنشین، فاصله گرفت.

تحلیل گران سیاسی بر این باورند که رئیس جمهور، به خاطر حمایت کردها از نامزدهای مخالف دولت در انتخابات شهرداری ها به شدت گله مند است و رای کردها را عامل اصلی شکست حزب خود در استانبول، آنکارا و آدانا می داند.

مهم ترین بخش سفر اردوغان به دیاربکر، دیدار او با گروهی از مادران کُرد بود که از دو سال پیش تاکنون در برابر ساختمان مرکزی ه.د.پ در دیاربکر تحصن کرده و این حزب را مسئول انتقال فرزندانشان به قرارگاه های پ.ک.ک می دانند.

اردوغان به دیدار مادران کُرد رفت و آنان در حالی که روسری هایی منقش به پرچم ترکیه بر سر زده بودند، با رئیس جمهور به شکلی صمیمانه برخورد کردند. اردوغان در دیدار با آنها اعلام کرد: «اجازه نمی دهیم بره های کناره های دجله، نصیب شغال ها شوند. بدانید که ه.د.پ فرزندن شما را به کوه فرستاده است و باید از آنها حساب بخواهید».

دیدار اردوغان با مادران کُرد، کُد معنی دار دیگری هم داشت که همراهی سلیمان سویلو وزیر کشور بود.

از دو ماه پیش که رئیس فراری جرایم سازمان یافته، اتهاماتی در مورد ارتباط وزیر کشور و مافیا مطرح کرده، اردوغان در نظر داشت او را کنار بگذارد. اما با فشارهای دولت باغچلی یعنی شریک اردوغان در ائتلاف جمهور، وزیر کشور پست خود را حفظ کرده و در دیاربکر با اردوغان همراه بود.

برخی از رسانه ها اعلام کردند که وزیر کشور، خود را زودتر از اردوغان به چادر مادران متحصن رسانده و از آنها خواسته نزد رئیس جمهور از او تعریف و تمجید کنند! اگر چه این خبر از سوی مرجع رسمی تایید نشده اما در هر حال، نشانه حواشی بسیاری است که حول مهم ترین وزیر کابینه اردوغان به وجود آمده است.

در سخنرانی اردوغان در جمع جوانان دیاربکری، برای اولین بار شعار کُردی له او سر داده شد. حتی در تصاویر دوربین های شبکه های تلویزیونی وابسته به آکپارتی نیز، شمار جوانان حامی اردوغان زیاد نبود.

اما بعدها و در سخنان خود اردوغان، مشخص شد که تعدادی از آنان، بومی دیاربکر نیستند و با هماهنگی نهاد ریاست جمهوری، از آنکارا آورده شده بودند.

اردوغان گفت: «من همیشه با جوانان دیدار دارم. چند وقت پیش یک جوان دیاربکری نزد من آمد و پیشنهاد داد به دیاربکر سفر کنم و تعدادی از جوانان استانهای دیگر را نیز با خودم همراه کنم. دیدیم پیشنهاد خوبی است. هواپیماها هماهنگ شدند و جوانان را آوردیم و همین حالا هم در جمع شما هستند».

ما زیر میز مذاکره نزدیم

یکی از مهمترین سخنان رئیس جمهور ترکیه در سفر به دیاربکر که امروز مورد توجه اغلب روزنامه‌ها و رسانه‌های این کشور قرار گرفت، اشاره به روند مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک بود.

همان مذاکراتی که در سال 2013 میلادی آغاز شد و انتظار می ‌رفت که در صورت به فرجام رسیدن آن دوره از مذاکرات، پ.ک.ک فعالیت مسلحانه را رها کند و فرماندهان و اعضای آن به کشور بازگردند و در مقابل، زندانیان سیاسی آزاد شوند و دولت امتیازاتی به کردها بدهد.

آگاهان سیاسی بر این باورند که آن دوره، بهترین و آرام ترین مقطع زمانی دهه ‌های اخیر در ترکیه بود اما بعدها پ ک ک تصمیم گرفت تا بر اساس الگوبرداری از وضعیت بحرانی سوریه در ترکیه نیز دست به کار شود و کنترل چند شهر کوچک را به دست بگیرد و با استفاده از خندق هایی که در وسط خیابان ها حفر کرده بود با نیروهای نظامی ترکیه درگیر شود. دولت نیز به شکل بی امان به این تحرکات پاسخ داد و چنین شد که مذاکرات صلح بر باد رفت.

اردوغان دیروز در سخنرانی خود اعلام کرد:« طرفی که مذاکره را آغاز کرد و قدم در این راه گذاشت، ما بودیم. اما طرفی که روند را خاتمه داد ما نبودیم. این ه.د.پ بود که با سوءنیت خود، زیر میز زد و همه چیز را از بین برد».

سخن اردوغان و متهم ساختن ه.د.پ یا حزب دموکراتیک خلق ها به زدن زیر میز مذاکره، نشانه ای از گلایه و احتمال مذاکره مجدد نیست. بلکه تلاش برای شتاب دادن به روند تعطیل کردن حزب مزبور است که در حال حاضر، پرونده آن به درخواست دادستان دادگاه جمهوری، در دادگاه قانون اساسی در جریان است.

مژده بزرگ اردوغان چه بود؟

حسن دوغان رئیس دفتر رئیس جمهور ترکیه اعلام کرده بود که اردوغان در سفر به دیاربکر، مژده بزرگی را با مردم در میان خواهد گذاشت.

اردوغان دیروز از مژده خود پرده برداری و اعلام کرد که قرار است به زودی، زندان بزرگ دیاربکر تخلیه شود.

قرار است زندان دیاربکر به یک مرکز فرهنگی بزرگ تبدیل شود. اردوغان همچنین به این موضوع اشاره کرد که نام این زندان، یادآور شکنجه و جنایاتی است که در گذشته صورت گرفته است.

از سال 1980 میلادی و دوران کودتای نظامی، هزاران نفر در زندان دیاربکر به طرز وحشتناکی شکنجه شدند. در میان آنان، علاوه بر کردهای ناسیونالیست و هواداران اوجالان و پ.ک.ک، ده ها تن از اسلامگرایان و چپ ها نیز شکنجه شدند و روایت های معتبر تاریخی نشان می دهد که دست کم 34 تن از محبوسین زیر شکنجه کشته شدند، بیش از 11 نفر خودکشی کردند و نزدیک به یکصد نفر نیز، دچار نقص عضو و  معلولیت شدند.

حالا اردوغان به دنبال آن است که با تخلیه زندان دیاربکر و تبدیل آن به فرهنگسرا، یک گام نمادین بردارد. این در حالی است که هدف مزبور، دو چالش مهم دارد: اول این که از مقدمات حقوقی خاصی برای آزادی زندانیان خبری نیست. دوم این که همین حالا هم ترکیه یکی از کشورهای دارای بیشترین جمعیت زندانی است و در اغلب زندان های این کشور، محبوسین در کف بندها و راهروها می خوابند و مشخص نیست که اگر زندان دیاربکر تخلیه شود، هزاران محبوس آن را به کجا خواهند فرستاد.

در پایان باید گفت، محتوای سخنان و مواضع اردوغان در شهر بزرگ کردنشین دیاربکر، این واقعیت را نشان داد که دولت، به شکل جدی، سیاست مقابله نظامی با پ.ک.ک و کنترل امنیتی مناطق کردنشین را در دستور کار قرار داده و صرفاً حاضر است در برخی حوزه های خدمت گذاری و توسعه اقتصادی، اقدامات محدودی انجام دهد.

این استراتژی، دو دلیل بنیادین دارد:

1.شراکت حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان با حزب راست افراطی باغچلی، موجب تقویت بی سابقه گفتمان ملی گرایی ترکی شده و راه و مجالی برای طرح موضوعات کُردی وجود ندارد.

2.از منظر منتقدین، حزب عدالت و توسعه در جریان مذاکره با پ.ک.ک، فریفته شد و بخش مهمی از اعتبار خود را از دست داد و نمی تواند به ه.د.پ و نهادهای اقماری اعتماد کند.