نومیدی مردم از حزب حاکم و تغییر معادلات احزاب در ترکیه-بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش نخست گزارش، به این اشاره شد که علاوه بر بحران اقتصادی کنونی، موضوعات اجتماعی – فرهنگی مهمی همچون تغییر نسل ها و تغییرات جمعیتی، موجب شده که بخش قابل توجهی از رای دهندگان، بدون تعصب و پایداری حزبی، عملاً در موقعیت سیالی قرار بگیرند که رای آنها نه به روال سنتی سابق، بلکه بر اساس ترجیح ها، مطالبات و وعده های جدید، به سبد حزبی برود که قبلاً به آن رای نداده اند.

در شرایط فعلی، علاوه بر حزب حاکم، اغلب احزاب قدیمی و سنتی ترکیه، برای رسیدن به پیروزی راه دشواری در پیش رو دارند.

رای جدید، یا حفظ آرای قبلی؟

هدایت فکری و سازماندهی افکار عمومی مردم در فضای سیاسی – اقتصادی فعلی ترکیه، سخت و دشوار است. چرا که بحران اقتصادی، موج گسترده ای از نارضایتی عمومی را دامن زده است.

بکر آغردر مدیرعامل موسسه نظرسنجی KONDA در مورد عملکرد فعلی حزب حاکم ترکیه گفته است:«طیب بیگ، سیاستمدار باتجربه ای است و با آن که دو سال به انتخابات مانده، اما از همین حالا، کار خود را شروع کرده است. او به طور همزمان، ده پانزده دگمه را فشار می دهد تا گلیم حزب خود را از آب بکشد. اما واقعیت این است که اظهارات و اقدامات فعلی او، برای به دست آوردن رای دهندگان جدید نیست. او دارد تلاش می کند تا همین میزان هوادار و رای دهنده فعلی را هم از دست ندهد. یکی از مهم ترین اقدامات او، متهم کردن احزاب رقیب و مخالف، به جرایم بزرگ است. به عنوان مثال، به طور مداوم اعلام می کند که ه.د.پ (حزب دموکراتیک خلق ها) یک حزب تروریستی است. در مورد ج.ه.پ (حزب جمهوری خلق) نیز همین تاکتیک را به کار بسته و آن را خائن و دشمن کشور می نامد. تمام این اقدامات، به مظنور آن است که مخالفین را از میدان به در کند و با طرح اتهامات مجرمانه سنگین، اعتماد عمومی را از رای دهندگانشان سلب کند».

حالا 288 کرسی از 600 کرسی پارلمان ترکیه در اختیار حزب اردوغان است و حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی و به عنوان شریک اردوغان در ائتلاف جمهور نیز، 48 کرسی دارد.

ائتلاف گسترده مخالفین

تلاش برای کنار زدن اردوغان و باغچلی از صحنه سیاسی ترکیه، چنان هدف مهمی است که بخش قابل توجهی از اختلافات سیاسی احزاب را فریز کرده و می تواند آنان را زیر یک سقف واحد، جمع کند. اما هنوز هم موانعی در میان است. دست کم 7 حزب، مهیای آن هستند تا با تشکیل بزرگترین ائتلاف سیاسی مخالفین، در نخستین انتخابات ترکیه، ائتلاف  اردوغان – باغچلی را از صحنه قدرت کنار بزنند اما این احزاب، برای تشکیل جبهه واحد چالش هایی دارند.

 مهم ترین احزاب و چهره های مخالف، از این قرار است:

حزب جمهوری خلق یا ج.ه.پ به رهبری کمال کلیچدار اوغلو: این حزب نزدیک به صد سال عمر دارد و به عنوان اصلی ترین حزب مخالف اردوغان، ائتلاف ملت را به وجود آورده و از 600 کرسی پارلمان، 135 کرسی را به خود اختصاص داده است.

کلیچدار اوغلو رهبر حزب مزبور، فاقد کاریزمای لازم برای رسیدن به پست ریاست جمهوری است اما شواهد نشان می دهد که او به شکل هوشمندانه ای حزب خود را هدایت کرده و با به صحنه آوردن چهره های محبوب و مهمی همچون اکرم امام اوغلو شهردار استانبول، منصور یواش شهردار آنکارا و تونچ سویر شهردار آدانا و همچنین به وجود آوردن منابع انسانی غنی و مهمی از اقتصاددانان، حقوقدانان، دیپلمات ها، فعالان رسانه ای، آکادیمیسین ها و ورزشکاران، در برابر اردوغان قدرت نمایی می کند. با این وجود نباید از بیان این واقعیت گذشت که حزب مزبور با تکیه بر شعارهای قدیمی و مبانی ایدئولوژیکی کمالیستی، فعلاً استراتژی و گفتمان جدیدی ندارد.

حزب خوب به رهبری مرال آکشنر: این حزب جدیدالتاسیس در نخستین مصاف انتخاباتی 36 کرسی گرفت و موقعیت رو به رشدی دارد. محبوبیت مرال آکشنر رهبر این حزب در حال افزایش است و بعید نیست در یک دولت گسترده ائتلافی، او نخستین رئیس جمهور زن در تاریخ ترکیه باشد.

حزب دموکراتیک خلق ها (ه.د.پ): این حزب در واقع یک نهاد اقماری پ.ک.ک است که 60 کرسی یعنی 10 درصد از کرسی های پارلمان را در اختیار دارد و به درخواست دادستان دادگاه جمهوری ترکیه، پرونده این حزب برای تعطیل شدن دائمی، در حال بررسی است. حزب مزبور در چند سال گذشته همواره حامی مخالفین اردوغان بوده است.

در کنار سه حزب مزبور، احزاب علی باباجان، احمد داود اوغلو و گلتکین اویسال و تمل کاراملا اوغلو نیز آمادگی آن را دارند که در ائتلاف گسترده مخالفین قرار بگیرند. پیش بینی می شود که چنین ائتلافی، دست کم 52 درصد از آرای مردم را به دست بیاورد. به همین خاطر، تیم حقوقی – سیاسی حزب حاکم، دو تاکتیک ویژه را برای ممانعت از تشکیل ائتلاف بزرگ به کار گرفته است:

1.ادامه روند متهم سازی احزاب مخالف.

2.تلاش برای تغییر قوانین انتخاباتی

احزاب کاتالیزوری

برخی از احزاب ترکیه با وجود برخورداری از سابقه تاریخی طولانی و وجود منابع انسانی قدرتمند و اثرگذار، نمی توانند در رقابت با احزاب بزرگ، از مجموع ششصد کرسی پارلمان ترکیه، سهمی به دست بیاورند.

با این حال، این احزاب، از احترام و اعتبار اجتماعی ویژه ای برخوردار هستند و با استفاده از کارکردهای تربیتی و سازمانی خاص خود، می توانند نه تنها بر نتیجه انتخابات، بلکه بر شیوه تعامل حزب حاکم با مردم و احزاب مخالف، اثر بگذارند. در این گروه می توان، به نام این چند حزب اشاره کرد:

الف- حزب سعادت: حزب سعادت، یکی از میراث های سیاسی برجای مانده از مرحوم نجم الدین اربکان نخست وزیر فقید اسلامگرای ترکیه است. این حزب در حال حاضر، تنها 1 کرسی از ششصد کرسی پارلمان را در اختیار دارد. با این وجود، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، شخصاً به منزل سیاست گذار اصلی این حزب یعنی اوغوزخان اصیل ترک رفت تا نظر او را برای ادغام حزب مزبور در حزب خود، جلب کند. ولی بزرگان حزب سعادت معتقدند که چنین چیزی به معنی نابودی آنهاست و نقش و کارکرد اساسی این حزب، الزاماً تلاش برای رسیدن به قدرت نیست، بلکه توجه به رسالت دینی مهمی به نام «امر به معروف و نهی از منکر» است. حزب مزبور، از احترام والایی نزد حزب حاکم و احزاب مخالف برخوردار است و همواره می تواند میانجی خوبی باشد. علاوه بر این، حزب سعادت با روزنامه خود ملی گازته و برخی ارگان های رسانه ای دیگر، در روند جریان سازی سیاسی و خبری، توانمند و اثرگذار است.

ب- حزب هداپار: حزب اسلامی – کُردی هداپار (حزب آرمان حُر) از منظر فکری و سازمانی، یکی از به جامانده های جریان موسوم به حزب الله ترکیه است و متهم به دست داشتن در درگیری هایی است که در جریان آن، صدها تن از هواداران پ.ک.ک و حزب الله به دست هم کشته شدند و با این حال، حزب مزبور، در چند سال اخیر، هم بر گفتمان کُردی تمرکز کرده و خود را به اقلیم کردستان عراق نزدیک کرده و هم با اردوغان و حزب او، ارتباط فراوانی گرفته و می تواند در مناطق کردنشین،  به نفع اردوغان عمل کند.

ج- حزب وطن: آرای این حزب کمونیستی، در سراسر ترکیه، رقمی بین نود هزار تا صد هزار رای است و هیچگاه به پارلمان راه پیدا نکرده است. اما دوغو پرینچک رهبر آن، از شرکای اردوغان و باغچلی به شمار می آید و با ارتباطات امنیتی خود، توانسته بر جریان های رسانه ای و سیاسی روز، به نفع اردوغان تاثیر بگذارد.

د- حزب وحدت بزرگ: این حزب ملی گرای راست افراطی تنها یک کرسی در پارلمان دارد که از آنِ مصطفی دستیجی رهبر حزب است. حزب مزبور، از شرکای اردوغان و باغچلی است و در تنظیم و سازماندهی برخی انجمن ها و گروه های ملی گرا، موثر است.

در پایان باید به این موضوع اشاره کرد که دست کم در شرایط کنونی، هیچ الزامی برای برگزاری انتخابات پیش از موعد در ترکیه وجود ندارد و بر اساس تقویم شورای عالی انتخابات این کشور، دولت برآمده از ائتلاف جمهور (اردوغان - باغچلی)، تا اواسط سال 2023 میلادی، بر سر کار خواهد بود.

با این حال، میزان تنش و دوقطبی سیاسی و اجتماعی در ترکیه به حدی بالاست که گویی این کشور، هر روز در حال و هوای انتخاباتی و رقابت شبه نزاع احزاب است. چرا که مخالفین اردوغان و باغچلی، امیدوارند که با تکیه بر موضوع مهم و مشهودی به نام ناکارآمدی اقتصادی دولت فعلی، زمینه های پیروزی خود را فراهم کنند.

با توجه به نکاتی که در مورد چند و چون احتمال تغییر ذائقه سیاسی و حزبی مردم ترکیه بیان شد، می توان چنین پیش بینی کرد که با کاهش آمار هواداران سنتی موسوم به رای دهندگان وفادار، ائتلاف ملت در سال 2023 میلادی بر لبه پرتگاه قرار بگیرد.

با این حال، پیروزی مخالفین، مستلزم تشکیل گسترده ترین ائتلاف تاریخ سیاسی معاصر ترکیه است و اگر مخالفین بتوانند بر اساس هدف مشترک گرد هم آیند، می توانند با استفاده از ظرفیت و پتانسیل مهم و تعیین کننده نسل جوان، ذائقه سیاسی آنان را در مسیری به کار گیرند که منجر به تغییرات جدی در تابلوی سیاسی و حقوقی ترکیه شود.