به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، نوار غزه و مردم آن، به‌عنوان یکی از مناطق جهان که طی دهه‌های گذشته طعم جنگ و بحران‌های نظامی را چشیده نیز از این قاعده مستثنی نیست. با گذشت نزدیک به یک‌ماه از پایان جنگ ۱۱ روزه اخیر میان ارتش رژیم صهیونیستی و گروه‌های مقاومت، همچنان سایه ویرانی‌ها بر بخش‌های مختلفی از غزه سنگینی می‌کند. این در حالی است که احزاب و جریانات سیاسی حتی بر سر چگونگی بازسازی غزه، تامین منابع مالی و اداره آن پس از جنگ به توافق نرسیده‌اند. براساس آخرین گزارش نمایندگی سازمان ملل در فلسطین که روز گذشته منتشر شد، بازسازی ویرانی‌های به‌جا مانده از جنگ اخیر، نیازمند ۴۸۵ میلیون دلار حمایت مالی است.
ین گزارش با همکاری اتحادیه اروپا تهیه شده؛ نهادی که تاکنون در کنار کشورهای عربی، سهم مهمی در کمک به بازسازی خرابی‌های به‌جا مانده از جنگ در نواز غزه طی سالیان گذشته داشته است. در این گزارش میزان خسارت‌های مستقیم به زیرساخت‌های عمرانی غزه حدود ۳۸۰ میلیون دلار و ارزش فرایند بازسازی آن، ۱۰۵ میلیون دلار ارزیابی شده است. سازمان ملل همچنین پیش‌بینی کرده که درصورت مهیا بودن تمامی شرایط و مقدمات، بازسازی تمام این ویرانی‌ها ۲۴ ماه زمان می‌برد. از سوی دیگر اما هیچ نشانه‌ای مبنی بر آمادگی غزه، تشکیلات خودگردان و جامعه جهانی برای آغاز این فرایند دیده نمی‌شود. نخستین مانع، اختلافات داخلی میان گروه‌های فلسطینی است؛ به‌گونه‌ای که تشکیلات خودگردان اصرار دارد تمامی منابع مالی برای بازسازی غزه باید انحصارا در اختیار این جریان و نه دولت حماس قرار بگیرد.
محمد اشتیه، وزیر کشور فلسطین، به صراحت حماس را متهم کرده که از منابع مالی خارجی برای بازسازی غزه به‌منظور اهداف نظامی و سیاسی استفاده خواهد کرد. در مقابل رهبران حماس نیز با تأکید بر فساد اقتصادی گسترده در داخل تشکیلات خودگردان اعلام کرده‌اند که هیچ‌گونه نقشی برای دولت محمود عباس و یا هر کشور دیگری برای مدیریت فرایند بازسازی خرابی‌ها در غزه را به رسمیت نمی‌شناسند.
شهروندان؛ قربانی اختلافات سیاسی
کشمکش گروه‌های فلسطینی و قدرت‌های خارجی بر سر پروژه بازسازی غزه در حالی ادامه دارد که بخش عمده‌ای از ساکنان غزه در شرایط بسیار سختی زندگی می‌کنند. باید توجه داشت که نوار غزه به‌دلیل تحریم‌ها، محاصره همه جانبه و عدم‌دسترسی به منابع کافی به‌طور طبیعی از مشکلات اقتصادی متعددی رنج می‌برد؛ مشکلاتی که در پی هر دور از درگیری‌های نظامی با اسرائیل و تخریب گسترده زیرساخت‌ها شدیدتر نیز می‌شود. براساس گزارش برنامه جهانی غذا، هم‌اکنون بیش از ۶۰ درصد ساکنان غزه با معضل عدم‌امنیت غذایی و ناتوانی برای تامین ۳وعده روزانه خود روبه‌رو هستند. در عین حال انهدام کامل ۱۸۰۰ واحد ساختمانی و تخریب بخش‌هایی از ۱۶ هزار و ۸۰۰ آپارتمان در جریان حملات هوایی رژیم صهیونیستی، بخش مهمی از شهروندان غزه را گرفتار بحران مسکن کرده است. هم‌اکنون نزدیک به ۵۰ هزار فلسطینی بی‌سرپناه با مدیریت سازمان اونروا در بیش از ۴۰مدرسه به‌طور موقت اسکان داده شده‌اند. در این میان اما نگرانی شهروندان فلسطینی نسبت به تکرار تجربه سال ۲۰۱۴ در روند بازسازی ویرانی‌های به‌جامانده از جنگ در غزه رو به افزایش است؛ تجربه‌ای که از هر منظر ناکام و شکست‌خورده محسوب می‌شود.
چرا پروژه بازسازی غزه در سال ۲۰۱۴ ناکام بود
جنگ ۲۲ روزه سال ۲۰۱۴ علیه نوار غزه ویرانی‌هایی به‌مراتب گسترده‌تر از جنگ ۱۱ روزه اخیر برای این منطقه به‌دنبال داشت. براساس آمار وزارت کشور فلسطین، در آن سال بیش از ۱۲ هزار واحد مسکونی به کلی ویران شد و ۳۰ درصد از زیرساخت‌های عمومی این منطقه (نظیر نیروگاه‌های برق، شبکه آب، مراکز خرید و...) آسیب‌های اساسی دید. کشورهای عربی در همان سال با همراهی اتحادیه اروپا، مبلغ ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار را برای کمک به رفع نیازهای فوری جنگ‌زدگان و پروژه بازسازی درازمدت ویرانی‌های غزه در اختیار کمیته مشترکی از تشکیلات خودگردان و دولت مستقر در غزه قرار دادند. اما با گذشت ۷ سال از آن زمان، تنها حدود نیمی از واحدهای مسکونی منهدم، بازسازی و ۱۰ درصد از زیرساخت‌های عمومی جایگزین شد. بر این اساس، وضعیت خدمات عمومی در نوار غزه، به‌ویژه در زمینه برق هرگز به پیش از جنگ سال ۲۰۱۴ بازنگشت. اما علت این ناکامی در بازسازی با وجود تخصیص منابع مالی کافی چه بود؟
در درجه اول باید توجه داشت که منطقه غزه فاقد زیرساخت‌های لازم برای راه‌اندازی پروژه‌های عمرانی بزرگ است. به این ترتیب هرگونه عملیات عمرانی در غزه نیازمند واردات انبوه مواداولیه و تجهیزات مهندسی از خارج (اغلب موارد مصر) است. در اینجا اما اسرائیل به‌دلیل سیطره بر فلسطین و توانایی برای تأثیرگذاری بر کشورهای عربی، مرتبا در مسیر بازسازی غزه مانع‌تراشی می‌کند. به نوشته روزنامه القدس‌العربی، نیروهای امنیتی و مسئولین مرزی رژیم صهیونیستی حتی برای واردات ساده‌ترین مواد ساختمانی همچون سیمان به غزه معضلات متعددی ایجاد می‌کنند. به این ترتیب اگرچه اسرائیل روی کاغذ با آتش‌بس و آغاز بازسازی غزه موافقت کرده اما در عمل این توانایی را دارد که به کلی مانع از شکل‌گیری این فرایند شده و یا مشکلات متعدد در مسیر اجرای آن ایجاد نماید.
از سوی دیگر نمی‌توان بر فساد داخلی ساختار قدرت در فلسطین، مشخصا تشکیلات خودگردان چشم بست. باید توجه داشت که تمام شبکه بانکی نوار غزه زیرنظر تشکیلات خودگردان قرار دارد. بر این اساس تمام کمک‌های مالی کشورهایی نظیر قطر یا عربستان، از طریق نظام بانکی تشکیلات وارد غزه می‌شود. حتی حقوق کارمندان دولت حماس در غزه نیز با تأیید بانک مرکزی تشکیلات خودگردان پرداخت می‌شود. طی سال‌های گذشته رسانه‌های متعددی، گزارش‌هایی را درباره فساد مالی تشکیلات و سوءاستفاده این نهاد از کمک‌های بین‌المللی برای غزه منتشر کرده‌اند. مجموعه این گزارش‌ها و فشارها باعث شد دولت حماس در سال ۲۰۱۸، با هدف ارتباط مستقیم با جهان خارج یک بانک داخلی با نام تولید کشاورزی را تاسیس کند. البته حوزه فعالیت این بانک بسیار محدود بوده و هرگز به شریان مالی اصلی برای غزه تبدیل نشد.
با وجود این ارتش رژیم صهیونیستی در جریان جنگ ۱۱ روزه موسوم به شمشیر قدس، مقر اصلی این بانک در شرق نوار غزه را بمباران کرد. تمام اینها در حالی است که هم‌اکنون، مانع جدیدی بر سر راه بازسازی غزه نسبت به عوامل مذکور در سال ۲۰۱۴ ایجاد شده است؛ کمبود منابع مالی! کشورهای عربی برخلاف سال ۲۰۱۴ موضع واحدی را نسبت به مسئله فلسطین دنبال نمی‌کنند؛ به‌گونه‌ای که کشورهایی نظیر عربستان سعودی و یا امارات، بدون اعمال سیاست‌های مورد نظر خود در فلسطین و غزه دیگر حاضر به اعطای کمک‌های مالی نیستند.
ازجمله این سیاست‌ها می‌توان به سازش بیشتر گروه‌های مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی اشاره کرد. از سوی دیگر، اتحادیه اروپا نیز به‌دلیل عدم‌اطمینان نسبت به آینده منازعات غزه با اسرائیل و احتمال از سرگیری درگیری‌ها، همچون گذشته انگیزه چندانی برای ورود جدی به پروژه بازسازی و تامین منابع مالی برای آن ندارد. بر این اساس و با مرور تجربه سال ۲۰۱۴ می‌توان گفت ویرانی‌های به‌جا مانده از جنگ ۱۱ روزه غزه، دست‌کم در آینده نزدیک مشمول فرایند بازسازی نخواهند شد.