سناریوی "نهضت ترجمه" در تقابل با علوم امام رضا (ع) شکل گرفت / چرا فضیلت زیارت امام هشتم بیشتر از کربلاست؟

حجت‌الاسلام حسن شریعت‌زاده، کارشناس و پژوهشگر علوم دینی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی تسنیم، ضمن اشاره به تأثیر امام رضا علیه‌السلام در گرایش مردم ایران به تشیع، گفت: سال ورود امام رضا علیه‌السلام به ایران 201 ه.ق  و شهادت ایشان در پایان صفر 203 است. در آن زمان عمده مردم ایران گرایش به اهل سنت داشتند؛ اما تعریفی که از اهل سنت اکنون در ذهنمان است، با اهل سنتی که در عصر امام رضا می‌زیستند،‌ تفاوت دارد. آنها عمدتاً محبان اهل‌بیت بودند؛ لذا زمانی که برنامه‌های عترت به ایرانیان رسید، فوری به تشیع گرایش یافتند؛ در واقع اجداد ما غیر از سادات،‌ همگی سنی‌مذهب بودند، چرا که اسلام را از سمت خلفای خویش دریافت کردند نه از سمت امیرالمؤمنین علیه‌السلام. پس از آنکه عالمان ایرانی نزد ائمه معصومین آمدند، اوضاع تغییر کرد. در آن زمان شیعیان را مستقرِ در قم، کاشان و قسمتی از مازندران می‌بینیم.

وی افزود:  امام رضا در هجرت تمدن‌ساز خویش از اروند عبور کردند و از کارون وارد ایران شدند، سپس از شمال استان فارس،‌ منطقه جاده ابریشم و نیشابور مسیر خود را طی کردند تا به طوس رسیدند. 120 هزار نفر در شهر قلمدان‌های مُرَصّع یا هما نیشابور، امام را مشاهده کردند و حدیث سلسلة الذهب را از آن حضرت نقل کردند. سلسله‌ی ذهب یعنی تمام راویان حدیث، از اهل‌بیت هستند که به رسول الله (ص) منتهی می‌شود، ضمن آنکه محبت نسبت به اهل‌بیت به ویژه درباره امام هشتم، برای آنها سبقه‌ی روایی داشت. آنها شنیده بودند که رسول خدا درباره دو نفر از عبارت «بِضعَة» به معنای «پاره تن» یاد کرده‌اند، یکی درباره حضرت فاطمه زهرا (س) که فرمود فاطمه،‌ پاره تن من است و دیگری درباره امام رضا که فرمود پاره تن من در خراساند دفن خواهد شد؛ از این جهت وجود امام رضا سبب شد خیلی از همین اهل سنت، به سمت اهل‌بیت گرایش یابند،‌ همچنان که مورخان، حضور امام رضا در سال 201 در ایران را مبدأ تحولی عظیم در راستای شیعه شدن مردم و روی آوردن امامزادگان از مدینه و حجاز به سمت ایران به لحاظ ظلم بنی‌العباس می‌دانند.

این کارشناس دینی ورود فلسفه یونان و آغاز نهضت ترجمه را ترفندی برای مقابله با علوم و معارف امام رضا معرفی کرد و گفت: در ضرب‌المثل می‌خوانیم: «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد». مأمون بانی نهضت ترجمه شد تا آثار الهیات و فلسفه یونان را در جامعه اسلامی گسترش دهد تا علم امام رضا را منکوب کند؛ اما وقتی بسیاری از علمای اهل سنت الهیات را از کلام امام شنیدند، دیدگاهشان تغییر کرد و متوجه شدند اهل‌بیت معارف عالی‌تری از هستی‌شناسی و توحیدشناسی را مطرح می‌کنند؛ از این جهت سبب شد در ظاهر و باطن یعنی به لحاظ تقیه،‌ پیرو اهل بیت شوند. اینها با اهل سنتی هم که ماجرای کربلا را به طرز فاجعه‌آمیزی رقم زدند، قابل قیاس نبود و شیعیان ایران نیز قابل مقایسه با سایر مسلمانان در مناطق مختلف نیست.

شریعت‌زاده با تصریح بر اینکه معیار ایمان از جهت خاصی امام هشتم است، گفت: از امام جواد (ع) پرسیدند، یابن رسول الله، زیارت پدرتان فضیلتش بیشتر است یا زیارت امام حسین (ع)؟ حضرت فرمود زیارت پدرم؛ چرا که «أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَزُورُهُ كُلُّ النَّاسِ وَ أَبِی لَا یَزُورُهُ إِلَّا الْخَوَاصُّ مِنَ الشِّیعَةِ؛ ابا عبدالله الحسین  را همه مردم زیارت می کنند، اما پدرم را جز خواص شیعه زیارت نمی‌کنند»؛ چرا که شش‌امامی‌ها، زیدیه، فطحیه و واقفیه یعنی همان‌ها که بر امامت امام کاظم (ع) وقوف کردند، به زیارت امام رضا نمی‌روند؛ بنابراین آنانکه به زیارت امام هشتم مشرف می‌شوند،‌ در واقع به تمام اهل عترت تا قائم عجل الله تعالی فرجه ایمان دارند. از این جهت معیار ایمان، امام هشتم شدند.