به عنوان یک ایرانی دیدن مقبره شخصیت‌های بزرگ تاریخ ایران در کشورهای همسایه اتفاق خوشایندی نیست، به ویژه آن دست از مشاهیری که آرامگاه‌هایشان با بی لطفی تمام به یک مکان متروکه تبدیل شده و مزار آن‌ها برخلاف آثار و اقداماتشان به فراموشی سپرده شده است، آرامگاه‌هایی که تعدادشان کم نیست و در این مطلب هم بخشی از آن را می‌توانیم شاهد باشیم. تغییرات قلمرو ایران در طول تاریخ و مستقل شدن نواحی از ایران به عنوان یک کشور مستقل یکی از دلایل به وجود آمدن این موضوع یا حتی پدیده هویت دزدی مشاهیر بوده است.
نظامی گنجوی، جمهوری آذربایجان
حکیم نظامی گنجوی شاعر و داستان‌سرای بزرگ ایرانی در قرن 7 است که به غیر از ادبیات نسبت به علوم دیگر عصر خود مانند نجوم، فلسفه و فقه آگاهی بالایی داشت. این ادیب بزرگ با آثار خمسه‌اش (عبارت از اسکندر نامه، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، مخزن الاسرار و هفت پیکر) نام خود را با ادبیات فارسی پیوند زده است. تمامی آثار حکیم نظامی به زبان فارسی نوشته و سراییده شده، اما از آنجایی که او در گنجه می‌زیست و امروزه این شهر بخشی از خاک جمهوری آذربایجان است، آرامگاه او نیز در گنجه دیده می‌شود.
مولانا، ترکیه
جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولانا از دیگر چهره‌های سرشناس ایرانیان است که آثار منثور و منظوم او آوازه جهانی داشته و چهره‌های بسیاری متاثر از اشعار و قلم او هستند. این حکیم و شاعر ارزنده در شهر بلخ (در افغانستان امروزی) چشم به جهان گشود و طی عمر پربار خود آثر بی‌بدیلی چون مثنوی معنوی، دیوان شمس و فیه ما فیه به جا گذاشت. مولانا پس از 66 سال زندگی در شهر قونیه (واقع در ترکیه) در گذشت و آرامگاه او نیز در این شهر قرار دارد. سالانه به مناسبت بزرگداشت مولانا مراسم ویژه‌ای در قونیه برگزار می‌شود.
ابوریحان بیرونی، افغانستان
ابوریحان محمد بن احمد بیرونی یکی از بزرگترین عالم‌ان ایران و اسلام است که در عرصه‌های مختلفی مانند فلسفه ،زبان، نجوم، تاریخ، ریاضی، انسان‌شناسی، فقه، الهیات و ... تبحر بالایی داشته است و همچنین به عنوان یکی از بزرگترین دانشمندان اسلامی شناخته می‌شود. ابوریحان بیرونی در حومه شهر کاث، واقع در سرزمین خوارزم (ازبکستان امروزی) به دنیا آمد و در شهر غزنه افغانستان وفات یافت. متاسفانه همانطور که مشاهده می‌کنید مقبره این دانشمند بزرگ در شرایط بسیار بدی قرار دارد.
ناصر خسرو، افغانستان
ناصر خسرو شاعر، جهانگرد، فیلسوف و حکیم بزرگ ایرانی بود که در قرن 4 تا 5 قمری می‌زیست. وی در روستای قبادین مرو (تاجیکستان امروزی) متولد شد و بیش از 10 اثر کم‌نظیر مانند سفر نامه ناصر خسرو، خوان الاخوان، وجه دین، دیوان اشعار و گشایش و رهایش از خود بر جا گذاشت. گفته می‌شود ناصر خسرو پس از 87 سال زندگی در روستای کوچکی به نام یمگان (در افغانستان امروزی) چشم از جهان فرو بست و طبق وصیت خود در همین مکان نیز به خاک سپرده شد.
ابوسعید ابوالخیر، ترکمنستان
ابوسعید ابوالخیر عارف، اندیشمند و شاعر ایرانی بود که در سال 357 قمری در منطقه‌ای واقع در ترکمنستان امروزی (که در گذشته جزو ایران محسوب می‌شده)، متولد شد و در سال 440 قمری در همین منطقه به خاک سپرده شد. او در طول زندگی خود سالیان درازی را صرف آموزش مریدان خود کرد و یکی از مهم‌ترین آثار او اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید که 130 سال پس از مرگش توسط یکی از نوادگان او به نام محمد بن منور نگاشته شد.
امیر کبیر، عراق
میرزا محمدتقی‌خان فراهانی ملقب به امیر کبیر نخستین صدراعظم ایران بود که نام وی با اقدامات و اصلاحات تحسین برانگیزش گره خورده است. با وجود این که امیر کبیر کمتر از چهار سال بر مقام صدر اعظمی قرار داشت دارالفنون، نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران را بنیانگذاری کرد و همچنین موجب خلق نشریه وقایع اتفاقیه شد. متاسفانه به دلیل دسیسه‌های اطرافیان ناصرالدین شاه وی را از مقام صدر اعظمی بر کنار کرد و پس از تبعید به کاشان در حمام فین به قتل رسید. گفته می‌شود جسم بی‌جان او قرار بود در شهر کاشان به خاک سپرده شود اما به خواسته همسر امیرکبیر، عزت الدوله به کربلا برده شد.
خواجه عبدالله انصاری، افغانستان
خواجه عبدالله انصاری دانشمند و عارف مشهور ایرانی است که آثار و افکار او آوازه جهانی دارد. خواجه عبدالله انصاری ملقب به پیر هرات به دلیل فن سخنوری ماهرانه، دانش فقه بسیار، تسلط به علوم عرفانی و صوفی‌گری در عصر خویش مریدان بسیاری داشت. چندی از آثار بی‌مانند او شامل طبقات الصوفیه، الکشف عن منازل السائرین و صد میدان می‌شود. با وجود اینکه نام آثار پیر هرات بیشتر به دلیل کتب و متون منثورش شناخته می‌شود، سروده‌هایی نیز از خواجه عبدالله به جا مانده است. خواجه عبدالله انصاری از 70 سالگی نابینا شد و نهایتا در 85 سالگی در شهر زادگاهش، هرات جان باخت و به خاک سپرده شد.
حکیم سنایی، افغانستان
سنایی غزنوی یا حکیم سنایی از بزرگترین مثنوی و قصیده سرایان ادبیات فارسی است که سال 473 قمری در شهر غزنه (در افغانستان کنونی) متولد شد و پس از 72 سال زندگی، در همان شهر چشم از جهان فرو بست. برخی از مهم‌ترین یادگارهای حکیم سنایی شامل منظومه‌های حدیقةالحقیقه و طریق‌التحقیق می‌شود.
سهروردی، سوریه
شهاب‌الدین سهروردی فیلسوف و اندیشمند بزرگ ایرانی بود که در روستای سهرود زنجان چشم به جهان گشود. او بخش قابل توجهی از عمر خود را صرف سواد آموزی ایرانگردی، نوشتن کتب فلسفی و عارفانه کرد. پس از مجذوب شدن به حوزه عرفان و آشنایی با بزرگان این حیطه سفرهای خود را به خارج از کشور تعمیم داد. وی در یکی از سفرهای خود در حلب به ملاقات ملک ظاهر پسر صلاح الدین ایوبی رفت و از آنجایی که ملک ظاهر شیفته دانش و نگرش سهروردی شد به او به پیشنهاد ماندن در دربارش را داد. سهروردی از این درخواست استقبال کرد اما پس از گذشت مدتی علمای حلب او را به الحاد متهم کردند و در زندان انداختند. گفته می‌شود او در سن سالگی 38 (۵۴۹ تا ۵۸۷ قمری) در شهر حلب به قتل رسید و آرامگاه او نیز در همین شهر ساخته شد.
همانند چندی دیگر از نام‌های آورده شده در این مطلب آرامگاه سهروردی نیز در شرایط بسیاری بدی به سر می‌برد. مقبره شیخ شهید ایرانی در میدان باب الفرج شهر حلب و در جامع السهرودی واقع شده است که تصاویری درستی از آن در دسترس نیست، اما گفته می‌شود علاوه بر در دیدرس نبودن آرامگاه وی، سنگ قبر کوچک و نازیبایی برای او درنظر گرفته شده است.
رودکی، تاجیکستان
ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم متخلص به رودکی یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبی در ایران است که در قرن 3 خورشیدی، در شهر پنجکنت تاجیکستان (امروزی) چشم به جهان گشود. رودکی را پدر شعر فارسی می‌نامند و گفته می‌شود پیش از او هیچ شاعر ایرانی دارای دیوان اشعار نبود. رودکی در 82 سالگی در گذشت و در زادگاهش، شهر پنج کنت به خاک سپرده شد. برای کسب اطلاعات بیشتر از آرامگاه رودکی می‌توانید به مطلب جایی که پدر شعر فارسی در آن آرام گرفته است رجوع کنید.
تالیف: لست سکند