چشم‌انداز پرونده هسته‌ای ایران در دولت بعدی

به گزارش اقتصادنیوز؛ رسانه‌های غیرفارسی‌زبان با توجه به نزدیکی انتخابات ایران و اوج‌گیری مذاکرات وین، چشم‌انداز یک توافق قریب‌الوقوع را در آستانه روی کار آمدن یک دولت محافظه‌کار پیش رو دارند. اغلب تحلیلگران جریان اصلی متفق‌اند که با توجه به «وجود اجماع در زمینه ضرورت رفع تحریم‌ها»، «تأیید برجام در نهادهای بالادستی»، و «نقش محوری رهبری عالی ایران و شورای عالی امنیت ملی در تصمیم‌سازی سیاست خارجی»، اساساً استراتژی کلی ایران درباره مسائل کلانی چون توافق هسته‌ای با تغییر دولت، تغییر چندانی نخواهد کرد. در ادامه رویکرد ۲ کارشناس برجسته مسائل ایران، تحلیل گروه اوراسیا و ارزیابی مجله اکونومیست در این زمینه را بخوانید.

بر اساس گزارش خبرگزاری فرانس۲۴ اغلب تحلیلگران حوزه ایران در رسانه‌های بین‌المللی بر این باورند که انتخابات ریاست جمهوری ایران احتمالاً به جایگزینی  یک محافظه‌کار تندرو منتج خواهد شد، اما این امر بعید است مذاکرات هسته‌ای یا توافق احتمالی را منحل کند چرا که به زعم آن‌ها «یک اجماع سیاسی گسترده در تهران وجود دارد که ایران باید موفق به رفع تحریم‌ها شود».

به ادعای آنها نه تنها همه نامزدهای انتخابات، بلکه همه بازیگران اصلی در تهران با هر گرایش ایدئولوژیک و حزبی، به اندازه‌ای عملگرا هستند که بفهمند «پیش از برداشتن هر گامی در راستای بهبود شرایط، ابتدا باید زنجیرهای تحریم را از دست و پای کشور باز کنند [یا دست‌کم گره کور آن را شل کنند]؛ و تنها با نجات توافق هسته‌ای است که این هدف قابل تحقق است».

کلمنت ترم ، محقق در انستیتوی دانشگاه اروپا در فلورانس ایتالیا ، گفت که تصمیم برای احیای توافق ، اگرچه در زمان دولت حسن روحانی، رئیس جمهور میانه رو اتخاذ شد، اما چنین تصمیمی "فراتر از مبارزات جناحی" شکل می‌گیرد.

وی معتقد است که این توافق (احیای برجام) در زمان کنونی، از آن جهت ضروری است که از یک سو بهبود اوضاع نابسامان اقتصادی را به دنبال دارد و هم به موازات آن یک استحکام سیاسی داخلی ایجاد می‌شود.

هنری رُم ، تحلیلگر گروه اوراسیا مستقر در نیویورک ، گفت که به نظر می رسد تهران [فارغ از جناح‌بندی دولت مستقر] مصمم است که برجام را احیا کند زیرا در حال حاضر «برای ایران، رفع تحریم ها یک ضرورت استراتژیک است».

ایران صبر استراتژیک خود را کنار می‌گذارد؟ 

خبرگزاری فرانسه در ادامه نوشته است: ایران به جای سود بردن از هجوم سرمایه گذاری های خارجی، ۲ سال پس از توافق ۲۰۱۵ با خروج ترامپ از برجام، شاهد تحریم فروش نفت بود و از سیستم مالی بین المللی حذف شد. کشور 83 میلیونی با تورم ناگهانی و افزایش بیکاری موج های نارضایتی را برانگیخته است. روحانی، معمار این توافق، در سالهای اخیر انتقادات شدید اردوگاه محافظه کار را به دلیل اعتماد به غرب در مذاکره در مورد توافق، تحمل کرده است. ابراهیم رئیسی نامزد محافظه‌کار که متعهد به حل بحران اقتصادی ایران شده است، پس از رد صلاحیت بسیاری از نامزدهای دیگر، اکنون پیشتاز رقابت‌هاست و جایگزین احتمالی حسن روحانی خواهد بود. با این حال انتظار می‌رود تا ماه آگوست که روحانی همچنان در مسئولیت است، مذاکرات وین به توافق منتهی شود.

با این حال سخنگوی دولت وی ، علی ربیعی تأکید کرد که انتخابات، موضع اساسی ایران را در مذاکرات پیچیده تغییر نخواهد داد. وی گفت: «مسئله هسته ای (موضوع) اجماع در جمهوری اسلامی است. بنابراین ارتباطی با تحولات داخلی کشور ندارد و توسط ارگان های بالادستی مدیریت می شود».

به نوشته فرانس۲۴، در مدت نقض توافق از سوی آمریکا، ایران در توافق به عنوان شریک باقی مانده است؛ حتی اگر تعهدات خود را با گام‌های تدریجی مانند افزایش غنی سازی اورانیوم و تعلیق برخی بازرسی های آژانس بین المللی انرژی اتمی نقض کرده باشد. به گفته تحلیلگران ، اکنون که ریاست جمهوری بایدن نوید فرصتی برای چرخش می دهد، بعید به نظر می رسد که تهران سیاست "صبر استراتژیک" خود را کنار بگذارد.

پیش‌بینی گروه اوراسیا

هنری رم در گروه اوراسیا در یادداشتی مدعی شد که «آقای رئیسی، برنده احتمالی انتخابات حمایت خود از بازگشت به توافق هسته‌ای را ابراز کرده است و به احتمال زیاد وی اجرای توافق احیای برجام را به عنوان رئیس جمهور ادامه خواهد داد. اگر این توافق قبل از ماه آگوست حاصل نشود، او احتمالاً به سرعت دست به کار می‌شود تا مذاکرات را به سرانجام برساند. سپس، این امیدواری ایجاد می‌شود که دولت وی از منافع سیاسی قابل توجه ناشی از فروش دوباره نفت و گاز، دسترسی به ذخایر ارزی بلوکه شده و به تبع آن رشد اقتصادی مجدد بهره ببرد. این به آقای رئیسی یک مزیت قابل توجه در یک یا دو سال نخست ریاست خود می دهد».

ارزیابی اکونومیست از نسبت مذاکرات و انتخابات

نشریه هفتگی اکونومیست در مطلبی با عنوان «ظهور رئیسی» ضمن اشاره به رد صلاحیت بسیاری از چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب و میانه‌رو توسط شورای نگهبان، نوشت: «به نظر می رسد بخش زیادی از ایرانیان مایل به ماندن در خانه (عدم مشارکت در انتخابات) هستند. یک نظرسنجی که در اوایل ماه جاری توسط یک آژانس نیمه رسمی منتشر شد، نشان داد که حدود ۳۲ درصد «تحت هیچ شرایطی» رأی نمی‌دهند. و در حالی که در اواسط ماه مه -قبل از اعلام نامزدهای نهایی تأییدصلاحیت شده توسط شورای نگهبان- حدود ۴۳ درصد گفته بودند که «قطعاً» رأی می‌دهند، اما پس از اعلام شورای نگهبان این میزان تا اوایل ژوئن به ۳۴ درصد کاهش یافت.

به ادعای اکونومیست همه اینها مشابه انتخابات پارلمانی سال گذشته است که نامزدهای اصلاح طلب به طور دسته جمعی رد صلاحیت شدند و میزان مشارکت در انتخابات ۴۳ درصد اعلام شد که با کاهش ۱۹ واحد درصدی نسبت به انتخابات قبلی، کمترین میزان مشارکت در نوع خود را در تاریخ ایران ثبت کرد. 

اکونومیست نوشت: «رهبر عالی ایران، رای دادن را یک وظیفه شرعی دانست و عدم شرکت در آن را "گناهی بزرگ" خواند. آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی خود در تاریخ 4 ژوئن همچنین گفت که برخی از نامزدها در روند بررسی صلاحیت "مورد ظلم" قرار گرفتند و از "دستگاه‌های مسئول" خواست که "جبران" و "اعاده حیثیت" کنند. با این حال تغییری در نظر شورای نگهبان ایجاد نشد.

سخنرانی‌های چندساعته درباره الهیات در مذاکره با جلیلی

اکونومیست مدعی شده است که انتخاب قریب‌الوقوع یک محافظه‌کار، می‌تواند مذاکره کنندگان آمریکایی را برای انعقاد توافق بازگشت به برجام تحت فشار قرار دهد. چرا که ممکن است آن‌ها این ترس را داشته باشند که با پیروزی فردی مانند آقای رئیسی، در فرآیند مذاکرات اخلال ایجاد شود. حتی در صورت تمایل دولت جدید به ادامه روند تعامل، درگیر شدن وزرا و مشاوران جدیدالورود با پرونده، زمان می‌برد. همچنین ممکن است [سیاست خارجی] دولت جدید دربرگیرنده  ایدئولوگ‌هایی مانند آقای جلیلی باشد که به نوشته اکونومیست «سبک مذاکره وی شامل سخنرانی‌های چندساعته در زمینه الهیات است».

اکونومیست  با اشاره به احتمال پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات پیش رو، مدعی شده است که انتخاب وی به عنوان رئیس‌جمهور می‌تواند آغاز افول سیاسی وی باشد و نوشته است: «برخی از ایرانیان کنجکاو هستند که آیا انتخاب آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور در واقع به معنای تضعیف شانس وی برای دستیابی به پست عالی است؟»

این مجله انگلیسی در ادامه مدعی شده است که بیشتر روسای جمهور ایران، حتی آن‌هایی که از حمایت قاطع مردم در انتخابات پرمشارکت برخوردار شده‌اند، در پایان با سقوط محبوبیت پست خود را ترک کرده‌اند، و پیروزی احتمالی آقای رئیسی در انتخاباتی که به زعم اکونومیست بسیاری از رقبای اصلی وی رد صلاحیت شده‌ و احتمالاً مشارکت کمی خواهد داشت، از منظر محبوبیت، شروع خوبی نخواهد بود.