به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، کاهش ذخیره تخمدان یکی از علل ناباروری است و برخی از خانم‌هایی که در سنین باروری قرار دارند، ممکن است با آن مواجه شوند.
دکتر مریم توکلی، متخصص ایمونولوژی و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره علل کاهش ذخیره تخمدان گفت: علل بروز این عارضه هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست اما مطالعات نشان می‌دهند که علل ژنتیکی، علل ایمونولوژیک و همچنین، علل محیطی و تغذیه‌ای و استرس‌ها می‌توانند در کاهش ذخیره تخمدان نقش داشته باشند.
این متخصص ایمونولوژی درباره روش ارزیابی ذخیره تخمدان بیان کرد: معمولاً از تست هورمون آنتی مولرین (AMH) به عنوان تست ذخیره تخمدان نام برده می‌شود. اما کاهش ذخیره تخمدان تنها با این آزمایش تشخیص داده نمی‌شود و معمولاً در کنار آن، آزمایشات ارزیابی سطح هورمون‌های FSH (هورمون محرک رشد فولیکول) و استرادیول نیز درخواست می‌شود.
وی ادامه داد: آزمایش هورمون‌های FSH و استرادیول حتماً باید در روز دوم یا سوم سیکل قاعدگی انجام شود، اما انجام آزمایش AMH در هر روزی از سیکل قاعدگی امکان‌پذیر است. البته این آزمایشات فقط کمیت ذخیره تخمدان را نشان می‌دهند و ما هیچ آزمایشی برای بررسی کیفیت تخمک‌ها نداریم.
این متخصص ایمونولوژی درباره نقش عوامل مربوط به سیستم ایمنی در کاهش ذخیره تخمدان توضیح داد: گاهی ممکن است سیستم ایمنی بدن اشتباه کند و علیه تخمک یا تخمدان وارد عمل شود. همچنین، هورمون‌هایی در بدن تولید می‌شوند که باعث تحریک تخمک‌گذاری می‌شوند و گاهی ممکن است سیستم ایمنی بدن به اشتباه علیه گیرنده‌های این هورمون‌ها فعالیت کند. در چنین مواردی فعالیت اشتباه سیستم ایمنی علیه گیرنده‌های هورمونی، تخمک یا تخمدان می‌تواند باعث کاهش ذخیره تخمدان شود.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره نحوه تشخیص این عارضه گفت: ما آزمایشی نداریم که به‌طور مستقیم آنتی‌بادی‌های علیه تخمک را تشخیص دهد، اما با انجام یک سری آزمایشات مربوط به سیستم ایمنی می‌توانیم به‌طور غیرمستقیم این تشخیص را مطرح کنیم.
وی گفت: در واقع اگر متوجه شویم خانمی که دچار کاهش ذخیره تخمدان شده، با اختلالی در سیستم ایمنی نیز مواجه است، می‌توانیم این فرض را مطرح کنیم که کاهش ذخیره تخمدان علل ایمونولوژیک دارد. بنابراین، یک دوره درمان ایمنی کوتاه‌مدت تجویز می‌کنیم و سپس بررسی می‌کنیم تا ببینیم آیا اثربخش بوده است یا نه.
توکلی افزود: برای اینکه بفهمیم آیا کاهش ذخیره تخمدان ناشی از فعالیت اشتباه سیستم ایمنی است یا نه، ابتدا باید بفهمیم آیا سیستم ایمنی علیه قسمتی از بدن فعالیت دارد یا نه. گام اول در این مسیر، گرفتن یک شرح حال دقیق و کامل است. گاه فقط گرفتن شرح حال کفایت می‌کند و ما متوجه می‌شویم اختلالی در سیستم ایمنی وجود ندارد و نیازی به انجام آزمایش نیست.
وی افزود: اما اگر در شرح حال با مواردی مواجه شویم که این احتمال را مطرح کند، به سراغ آزمایشات ایمونولوژی می‌رویم، که متعددند و اگر در آزمایشات مشخص شود که سیستم ایمنی در حال فعالیت علیه بخشی از بدن است، می‌توانیم این فرض را مطرح کنیم که در حال فعالیت علیه تخمک و تخمدان نیز هست.
این متخصص ایمونولوژی درباره ارتباط بیماری‌های خودایمنی همچون ام اس و پسوریازیس با کاهش ذخیره تخمدان گفت: این بیماری‌ها هیچ ارتباط مستقیمی با کاهش ذخیره تخمدان ندارند و در واقع ابتلا به بیماری‌های خودایمنی باعث کاهش ذخیره تخمدان نمی‌شود.
وی افزود: اما همان‌طور که گفتم و مجدداً تأکید می‌کنم، وقتی سیستم ایمنی بدن به اشتباه علیه بخشی از بدن فعالیت می‌کند، مثلاً علیه غلاف سلول‌های عصبی در بیماری ام اس یا علیه سلول‌های پوستی در بیماری پسوریازیس، این احتمال مطرح می‌شود که سیستم ایمنی علیه تخمک و تخمدان نیز فعالیت کند و باعث کاهش ذخیره تخمدان شود.
توکلی در خصوص درمان توضیح داد: اگر این تشخیص مطرح شود که کاهش ذخیره تخمدان می‌تواند ناشی از فاکتورهای ایمونولوژی باشد، ما باید تلاش کنیم سیستم ایمنی را تنظیم کنیم و این کار را با تجویز داروهای تنظیم‌کننده سیستم ایمنی انجام می‌دهیم. نوع، میزان و مدت دریافت دارو برای هر فرد متفاوت است و نسخه و تجویز واحدی برای همه وجود ندارد.
وی ادامه داد: مدت اثربخشی درمان نیز متفاوت است، اما دست‌کم یک تا یک ماه و نیم فرصت لازم است تا اثربخشی درمان را ببینیم. البته، این درمان‌ها باعث افزایش ذخیره تخمدان نمی‌شود، بلکه با جلوگیری از آسیب سیستم ایمنی به تخمک‌های باقیمانده، کیفیت آنها را افزایش می‌دهد و کیفیت تخمک‌ها نیز نقش بسیار مهمی در شانس بارداری دارد.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا یادآور شد: هنگامی که خانمی با کاهش ذخیره تخمدان مواجه می‌شود، باید هرچه زودتر برای بررسی و درمان اقدام کند، زیرا با گذشت زمان شانس درمان کاهش پیدا می‌کند.
وی یادآور شد: گاهی با تجویز داروهای ایمنی، فرد خود به خود باردار می‌شود و گاهی نیز لازم است به موازات درمان ایمنی، داروهای تحریک تخمک‌گذاری تجویز شود یا آی وی اف انجام شود. اما مهم مراجعه به‌موقع به یک مرکز جامع درمان ناباروری است که متخصصان حوزه‌های مختلف، مانند ناباروری، ایمونولوژی، داخلی و غدد و ژنتیک در کنار هم و به صورت تیمی برای تشخیص و درمان فعالیت می‌کنند.