تشویق برخی از انجمن‌های ادبی برای استفاده از کلمات رکیک در شعر/ چند پیشنهاد به شهرستان ادب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حسنا محمدزاده از شاعران جوان کشور است که از سال 76 حضور جدی در عرصه شعر را آغاز کرد. هرچند دانش‌آموخته رشته الکترونیک است، اما تاکنون آثار متعددی از او منتشر شده که برخی از آنها در جوایز مختلف ادبی تجلیل شده‌اند. «هنوز قلب قلم درد می کند … برگرد»، «عشق‌های بی‌حواس»، «زیر هر واژه آتشفشان است»، «قفس تنگی»، «پری‌روز» و ... از جمله آثاری است که در کارنامه ادبی او به چشم می‌خورد. رتبه اول جشنواره شعر دفاع مقدس در سال 87، رتبه اول جشنواره شعر عاشورایی در سال 87، رتبه اول کنگره بین المللی آخرین منجی در سال 91، رتبه اول جشنواره بین المللی مقاومت در سال 91، نامزد دریافت جایزه 2010 امید از دانشگاه لندن از مجموعه «یک مشت آسمان» و نامزد دریافت جایزه 2011 امید از دانشگاه لندن از مجموعه «زیر هر واژه آتشفشان» است از جمله افتخارات اوست. 

زبان ساده و روان از جمله مهمترین ویژگی‌های شعری محمدزاده است. او شعر را امری قدسی می‌داند که با عالم بالا در ارتباط است. این شاعر در گفت‌وگویی به بیان دغدغه‌های خود در حوزه شعر جوان کشور، بیان مشکلات شاعران نوقلم در شهرستان‌ها برای آموزش در حوزه فن شعر، تأثیر مؤسسه شهرستان ادب بر جامعه ادبی کشور و نقش اردوهای شعر «آفتابگردان‌ها» در هدایت شاعران به سمت شعر اصیل پرداخت. گفت‌وگوی محمدزاده به این شرح است:

*شما از جمله شاعرانی هستید که دو کتاب در شهرستان ادب چاپ کرده‌اید و در اردوهای مختلفی هم شرکت داشته‌اید. تحلیل شما از دهه اول فعالیت شهرستان ادب به خصوص در حوزه شعر چگونه است و چه تأثیری و جایگاهی برای شهرستان ادب در آینده جامعه ادبی کشور متصور هستید؟  

من همیشه در گفت‌وگوهایی که با شاعران خانم در کارگاه‌‎های حضوری و غیر حضوری شهرستان ادب داشته‌ام، مثل جلسات نقد یا نقد تلفنی و دوره‌هایی که به عنوان اردوها برگزار می‌شد، این نکته را به آنها یادآوری کرده‌ام که مؤسسه شهرستان ادب یک فرصت طلایی برای آنها فراهم کرده است. هر کدام از ما و نیز کسانی که این مؤسسه را راه‌‎اندازی کرده‌اند، به خوبی یادشان هست که در اوایل شاعری چه سختی‌هایی را متحمل شدیم و پشت سر گذاشتیم تا با یادگیری نکات ریز و ظریف شاعری تجربه پیدا کنیم و به نقطه خوبی برسیم.

در دنیای شعر همه چیز مربوط به تئوری نیست. یعنی اگر شما تمام کتاب‌‎های شعر بزرگان و شاخص‌ترین کتب نقد ادبی را هم بخوانید، لزوماً نمی‌‎توانید به رمز و راز شعر واقف و شاعر خوبی شوید؛ مگر اینکه یک مسیر سخت و طولانی را پشت سر بگذارید. ما هم از همین مسیر طولانی گذشتیم و راه سختی را پشت سر گذاشتیم.

 کار ما در اوایل از نظر دسترسی به بزرگان، حضور در جلسات شعر و مسائل آموزشی به‌راحتی امروز نبود و از این نظر شهرستان ادب کار خیلی مهمی در حوزه آموزش و تربیت شاعران جوان انجام داده است. خیلی از استعدادها در شهرهای دورافتاده‌‎ای هستند که در آنجا امکانات فرهنگی و آموزشی خوبی وجود ندارد. شاعر جوانی که آنجا سر بر می‌آورد، هیچ امکاناتی برای پیشرفت و آموزش ندارد. اما شهرستان ادب این امکان را فراهم کرده و از طرق مختلف این خدمات آموزشی را به آنها ارائه می‌کند.

از سوی دیگر، این مؤسسه در کنار برگزاری اردوهای حضوری از نقد تلفنی، نقد مکتوب و دیگر امکانات و ظرفیت‌ها استفاده کرده تا این دسته از شاعران نوقلم و جوان را در مسیر شاعر شدن همراهی و حمایت کند؛ حتی کسانی که ممکن است برای رفت‌وآمد به اردوها استطاعت مالی نداشته باشند، مشکلی برای حضور ندارند و هزینه‌‏هایشان توسط خود مؤسسه پرداخت می‏‎‌شود تا به اردوها بیایند، از نزدیک با اساتید در ارتباط باشند و آموزش ببینند.

این واقعاً یک فرصت مناسب است و من فکر می‌‏کنم تا حالا چنین امکانی با این کیفیت و با چنین برنامه‌ریزی دقیقی برای شاعران جوان فراهم نبوده است. شاعر موقعیت‌شناس کسی است که بتواند از این فرصت‌ها استفاده کند؛ نه این که خودش را مشغول حواشی کند و این فرصت را از دست بدهد. خدا را شکر در 10 سالی که شهرستان ادب فعال است و من توفیق همراهی با این دوستان را دارم، شاهد سر برآوردن شاعران خیلی خوبی از بین دوره‌های آفتابگردان‌ها بوده‌ام که حالا خیلی از آنها کتاب‌های خودشان را هم چاپ و آثار خیلی خوبی خلق کرده‌اند.

* یکی از مشکلاتی که ما با آن در حوزه فرهنگ مواجه هستیم، بحث عدالت فرهنگی است. موضوع این است که توازنی بین فعالیت‌ها و خدمات فرهنگی میان شهرهای مختلف کشور، بین شهرستان‌ها و کلان‌شهرها وجود ندارد. به اردوهای شعر مؤسسه با عنوان «آفتابگردان‌ها» اشاره کردید. به نظر شما طی یک دهه فعالیت اخیر مؤسسه تا چه اندازه تلاش شده این عدالت ایجاد شود و ما چقدر شاهد تنوع جغرافیایی در دوره‌های مختلف بوده‌ایم؟

بحث عدالت فرهنگی مسئله بسیار مهمی است که از آن غفلت شده است. در بعضی از شهرها مانند تهران، قم، اصفهان یا شیراز امکانات فرهنگی و آموزشی در زمینه شعر زیاد است که اینها یک امتیاز برای شاعران جوان این شهرها محسوب می‌شود؛ ولی بسیاری از شاعران هم هستند که در شهرهای خودشان با مشکل مواجه‌اند و به سختی از امکانات و خدمات آموزشی و فرهنگی برخوردار می‌شوند.

به همین جهت من معمولاً در اولین جلسه نقد تلفنی قبل از اینکه به شعر بپردازیم، از شاعران درباره انجمن‌ها و جلساتی که رفته‌ و آموزش‌هایی که دیده‌اند، می‌پرسم و متوجه می‌شوم که خیلی‏ از کسانی که در شهرهای بزرگ نیستند، اصلاً آموزش‌های کافی ندیده‌ و به جلسات شعر و نقد شعر دسترسی نداشته‌اند. بعضی از این شاعران به من می‌‏گویند ما در شهرمان هیچ انجمن شعری نداریم و هیچ وقت در جلسه شعری شرکت نکرده‌ایم. برخی دیگر نیز مدعی‌اند که ما پیش از این اصلاً نمی‌‎دانستیم نقد شعر چه چیزی است؟ یا مثلاً شعر خوب چگونه شعری است؟ متأسفانه در بعضی از شهرهایی که انجمن شعر هم وجود داشته، آن جلسه آنچنان مناسب و خوب و سالم نبوده است. بعضی از جلسات شعر متأسفانه آفاتی دارند؛ به همین دلیل نمی‌‏‎توانیم حضور در آن جلسات را به شاعران جوان توصیه کنیم. جوِّ ناسالم و روشنفکری بعضی از این جلسات شعر شاعران جوان را به سمتی می‌برد که آن شاعر را به استفاده از کلمات رکیک در شعر تشویق می‌کند یا اندیشه‏‌هایی در شعر شاعران جوان راه می‌یابد که آدم از طرح آنها خجالت می‌‏کشد.

فضای شعر یک فضای مقدسی است و هر واژه‌‏ای امکان ورود به دنیای شعر را ندارد و نباید داشته باشد. شعر از آن جهت که به عالم قدسی و عالم الوهیت راه دارد، هر چقدر که شاعرش پاک‌‏تر باشد، برای شعر بهتر است. بسیاری از این جلسات سالم نیستند و تشخیص این برای شاعران جوانی که تجربه ندارند، کار آسانی نیست؛ به همین دلیل با حضور در این جلسات اندیشه‌ها و کلماتی به شعر شاعران جوان اضافه می‌شود که شعر آنها را به بیراهه می‌کشاند.

فضایی که شهرستان ادب فراهم کرده این مشکلات را ندارد و شاعر مسیر سالم و خوبی طی می‌کند؛ خصوصاً به این دلیل که کلاس‌های شهرستان ادب متنوع است و فقط روی آموزش فنی شعر تمرکز ندارد؛ بلکه کلاس‌های خوبی در موضوع خداشناسی و مسائل عرفانی و اخلاقی و... هم برگزار می‌کند که مباحث آن بسیار قابل استفاده است؛ البته انتخاب اینکه شاعر دوست دارد در حوزه شعر مذهبی فعالیت کند یا عاشقانه و ... به انتخاب خود اوست. نمی‌توان برای این مسائل خط و مرز تعیین کرد؛ ولی وقتی شاعر متون بزرگان را بشناسد و با اندیشه‏‌های مختلف عرفانی، دینی، روشن‏فکری و اخلاقی آشنا بشود، می‌تواند به صورت آزادانه شروع به نوشتن کند و از بسیاری از آفات شعر دور بماند.