اندیشکده روسی|کرملین و ناکارآمدی نهادهای غربی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، اختلافات بین مسکو و غرب، همواره کارشناسان روس را به انتقاد از نهادهای اروپایی و غربی ترغیب می‌کند. برخی صاحب‌نظران خروج روسیه از نهادهای غربی را سودمند تلقی می‌کنند و در مقابل بعضی دیگر چنین تصمیماتی را کارساز نمی‌دانند. البته منتقدان برای حرف‌های خود دلایلی را نیز ارائه می‌دهند. یکی از این نهادهای مورد انتقاد، سازمان امنیت و همکاری اروپا است. افزایش اختلاف نظرها در مورد ادامه حضور روسیه در این سازمان موجب شده تا آندری کورتونف، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل با انتشار یادداشتی در اندیشکده شورای امور بین‌الملل روسیه (ریاک) به واکاوی نظر مخالفان بپردازد.

کورتونف در این مقاله می‌نویسد: امروزه در یک فرایند جدیدی از تقابل شدید بین روسیه و غرب زندگی می‌کنیم. این تقابل نمونه‌ای از اظهار ناامیدی روسیه نسبت به نهادها و مؤسسات بین‌المللی چند جانبه، مانند سازمان ملل متحد، شورای اروپا و سازمان منع تسلیحات شیمیایی را نشان می‌دهد. اگرچه تعداد کمی از کشورها اهمیت چند جانبه‌گرایی به این شکل را زیر سؤال می‌برند، با این حال رویه موجود نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد و موجب آزردگی بسیاری از آنها می‌شود. طرح مسئله انزواگرایی جدید و جدا شدن روسیه از بسیاری از توافق‌نامه‌ها، رژیم‌ها و نهادهای بین‌المللی، به یک سبک جدید در مسکو تبدیل شده است.

وی اضافه می‌کند: سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز از این قاعده مستثنی نیست. در روسیه به صورت روز افزون شنیده می‌شود که سازمان امنیت و همکاری اروپا در برآورده ساختن انتظارات، منافع و پیشنهادهای روسیه ناکارآمد است. برخی مواقع چنین اظهاراتی منجر به این نتیجه گیری می‌شود که زمان آن رسیده تا روسیه هر چه زودتر از این سازمان ناکارآمد و جانبدارانه خارج شود.

کارشناس روابط بین‌الملل، ادامه می‌دهد: با توجه به صحبت‌های منتقدان، سازمان امنیت و همکاری اروپا مانند یک خیابان یک طرفه، به مکانیزمی برای انتقال ارزش‌ها و رویه‌های غربی به شرق قاره اروپا تبدیل شده است. مسئله اصلی این است که وقتی کشورهای غربی به صورت فزاینده با مشکلات جدی در زمینه پوپولیسم سیاسی، افراط گرایی و تجزیه‌طلبی روبرو می‌شوند، این تعصب جغرافیایی نامناسب به نظر می‌رسد.

کورتونف در پاسخ، معتقد است: تلاش برای جلوگیری از نفوذ غرب در فضای پساشوروی با خروج از سازمان امنیت و همکاری اروپا منطقی نیست. غرب در هر صورت به ارتقای نهادهای سیاسی و معیارهای دموکراتیک خود در شرق ادامه خواهد داد. تنها پرسش این است که آیا این فعالیت‌ها را از جایی که روسیه حرفی برای گفتن دارد انجام خواهد داد یا اینکه از سایر سازوکارهای اتحادیه اروپا و توافق‌نامه‌های دوجانبه موجود بین قدرت‌های بزرگ غربی و شرکای آنها در شرق استفاده خواهد کرد. در مجموع، خروج روسیه از سازمان امنیت و همکاری اروپا به راحتی مسکو را از هر نوع نفوذ و تأثیرگذاری در تعامل بین شرق و غرب در آینده محروم می‌کند.

در این مقاله اشاره شده است: از دیگر انتقادات نسبت به ادامه حضور روسیه در سازمان همکاری و امنیت اروپا، مباحث مربوط به حقوق بشر است. در واقع منتقدان دستور کار سازمان را منحصراً در اختیار مسائل حقوق بشری عنوان می‌کنند و معتقدند که این موضوع موجب آسیب جدی به سایر بخش‌های مهم وظایف اولیه خود مانند امنیت، همکاری اقتصادی و یا حفاظت از محیط زیست می‌شود.

کارشناس روس این دیدگاه را کاملاً درست نمی‌داند و توضیح می‌دهد: سازمان همکاری و امنیت اروپا هرگز فعالیت‌های خود را به حقوق بشر محدود نکرده است. برای نمونه باید گفت که این سازمان به طور کلی یکی از مهمترین سازوکارهای بحث در مورد امنیت اروپا و به طور خاص بستر به عنوان بستر اعتمادسازی باقی مانده است. نمونه بارز آن وقایع اوکراین در سال 2014 است که این سازمان در کنترل بحران نقش اساسی داشته است.

کورتونف در ادامه، می‌نویسد: استدلال دیگر منتقدان این است که سازمان امنیت و همکاری اروپا برای پاسخگویی نسبت به چالش‌های جدید و استفاده از فرصت‌های نوین بسیار کند عمل می‌کند. آنها می‌گویند که این سازمان در زمینه مبارزه با تروریسم بین‌المللی، مقابله با مهاجرت غیرقانونی، مدیریت تغییرات آب‌وهوایی و مبارزه با ویروس کرونا نقش مهمی نداشته است. از سوی دیگر این سازمان تلاش نکرده تا مدل خود را به مناطق دیگر جهان مانند خاورمیانه و شمال آفریقا صادر کند و تلاش‌های نسبی آنها برای پرداختن به مسائل افغانستان نیز موفقیت آمیز نبوده است.

به نظر کارشناس روس، سازمان امنیت و همکاری اروپا همواره یک نهاد کم بودجه و عملیات‌های میدانی آن برای مسکو ارزان بوده است. روسیه سالانه حدود 80 میلیون دلار به عنوان سهم خود در بودجه منظم سازمان ملل متحد و نزدیک به 40 میلیون دلار به شورای اروپا پرداخت می‌کند. کمک مسکو به بودجه سازمان امنیت و همکاری اروپا هرگز از 10 میلیون دلار فراتر نرفته است. اگر روسیه به حفظ یک گفت‌وگوی چند جانبه جدی با همسایگان غربی خود اهمیت دهد، این سازمان فرصت خوبی برای کرملین است.

وی اضافه می‌کند: از دیگر مسائل سازمان همکاری و امنیت اروپا وضعیت قانونی آن است. منتقدان آن را مبهم می‌دانند و معتقدند که این سازمان هیچ منشور تصویب شده‌ای توسط قانونگذاران ملی را ندارد و بنابراین یک نهاد بین دولتی تمام عیار نیست. در واقع این سازمان به یک منشور الزام‌آور نیاز دارد تا بتواند وظیفه، ساختار و نحوه عملکرد آن را تأیید کند.

کورتونف در جمع‌بندی مقاله خود تأکید می‌کند: باید گفت که سازمان همکاری و امنیت اروپا مانند یک عصای جادویی برای حل مشکلات زیاد بین روسیه و غرب عمل نمی‌کند، اما می‌تواند بستری برای گفت‌وگو درباره حل مشکلات به روش منطقی و عقلانی، همچنین بر مبنای احترام متقابل باشد. مسکو در حال حاضر به اندازه کافی از چنین سازوکارهایی برخوردار نیست و این خود دلیلی بر حفظ و استفاده از ظرفیت‌های موجود است.