استانبول، نقطه تمرکز اردوغان و مخالفان در جدال سیاسی - بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش نخست این گزارش، به این موضوع اشاره شد که رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه، در سیاست های اجرایی خود، بهای ویژه ای به استانبول داده و اقداماتی همچون تاسیس برج غول پیکر چاملیجا، احداث مسجد تقسیم، تغییر کاربری ایاصوفیه از موزه به مسجد، تاسیس فرودگاه عظیم استانبول و تلاش برای احداث گذرگاه استانبول به عنوان گذرگاه جدید دریای سیاه به اژه و مدیترانه را در کارنامه خود ثبت کرده است.

به همین خاطر می توان گفت، کلانشهر 14 میلیون نفری استانبول به مهمترین نقطه تمرکز سیاسی آکپارتی تبدیل شده و با احداث کانال استانبول، این شهر، در معادلات سیاسی ترکیه و اروپا اهمیت راهبردی بیشتری پیدا خواهد کرد.

به عبارتی دیگر، اردوغان و حزب او، تمام توان خود را بر روی استانبول متمرکز کرده و به دنبال اقدامات حماسی و نمادین در این شهر هستند و در گفتمان سیاسی اردوغان – باغچلی، استانبول به مهم ترین محمل تز تلفیقی اسلامگرایی – ملی گرایی تبدیل شده که در آن، تداعی مداوم فتح استانبول توسط سلطان محمد فاتح عثمانی و افتتاح پروژه های بزرگ، ابزار قدرت نمایی ائتلاف جمهور در برابر مخالفین است.

استانبول، شهر پول و قدرت

اگر چه آنکارا پایتخت رسمی ترکیه است، اما بدون تردید، پایتخت اقتصادی و فرهنگی ترکیه، همان استانبول گران، شلوغ و پر سر و صدا است که تجار سرمایه خود را به آنجا برده اند و احزاب سیاسی ترکیه توان خود را صرف آن می کنند که از این شهر مهم، دلبری کنند و رای بگیرند.

در شهر مهاجرپذیر و شلوغ استانبول، صدها میلیارد دلار سرمایه در گردش است. اغلب شرکت ها و کارخانه های بزرگ ترکیه در استانبول هستند و بورس استانبول و اوراق بهادار این شهر، بخش مهمی از سرمایه کشور را در اختیار دارد. استانبول همچنین اصلی ترین کانون توریسم یا گردشگری ترکیه، محل تحصیل ده ها هزار دانشجوی خارجی و دروازه مهم آسیا به اروپا است.

در سال 1920 میلادی، مردم استانبول در مجلس ترکیه، تنها 12 کرسی داشتند. اما این تعداد، یکصد سال بعد و در شرایط کنونی به 98 کرسی رسیده و از مجموع 600 کرسی پارلمان، تقریباً یک ششم آن، در اختیار نمایندگان استانبول است.

استانبول، جولانگاه سرویس های اطلاعاتی

نه تنها در دوران جمهوری ترکیه، بلکه در دوران عثمانی هم، استانبول همواره شهر جواسیس و به قول قدیمی ها «شهر ماموران خفیه» بوده است. چرا که موقعیت جغرافیایی این شهر و قرار گرفتن آن بر سر راه آسیا به اروپا و دریاپایه بودن آن، موجب شده که سرویس های اطلاعاتی بسیاری از کشورهای جهان، در این شهر بزرگ، همواره در حال رصد اطلاعاتی باشند.

اگر چه الزاماً حضور آن همه مامور اطلاعاتی کشورهای مختلف در استانبول، تهدید مستقیمی علیه خود دولت ترکیه نیست، اما به هر حال، کل جریانات سیاسی قانونی و غیرقانونی، رقیب، مخالف، منتقد، دوست و دشمن، در این شهر اقامت دارند و برای دولت مهم است که در این شهر، پایگاه و جایگاه درست و حسابی داشته باشد.

اما حالا چنین به نظر می رسد که دولت، نه در رصد تهدیدات خارجی، بلکه در مدیریت داخلی شهر، مشکلاتی داشته و بخش مهمی از نفوذ خود را از دست داده است.

از سکوی پرش تا رینگ شکست

رجب طیب اردوغان، از افرادی بود که در شاخه جوانان حزب اسلامگرای رفاه، خیلی زود چشم مرحوم اربکان را گرفت و مراتب رشد و سلسله مراتب ارتقای سیاسی و حزبی او در استانبول، از شاخه جوانان تا رسیدن به پست شهرداری استانبول، مهم ترین نقطه دوران جوانی و آغاز میانسالی اردوغان بود و از همین جا توانست رفته رفته با کمک افرادی همچون عبدالله گل، بلنت آرنچ و دیگران، از استاد پیر خود جدا شده و حزب عدالت و توسعه را تاسیس کند و پس از مدتی کوتاه، به پست نخست وزیری برسد.

به عبارتی دیگر، تا چند سال پیش، استانبول مهم ترین سکوی پرش اردوغان بود، اما در جریان انتخابات محلی، این کلانشهر به رینگ شکست اردوغان و شریک او تبدیل شد و حالا ائتلاف جمهور در جستجوی راهی برای جبران این شکست است.

یکی از مهم ترین دلایل شکست نامزد مورد حمایت حزب عدالت و توسعه در استانبول، فاکتور مهم رای کردها بود که در عین حال، یکی از فاکتورهای اجتماعی – سیاسی مهم استانبول است.

اگر چه استانبول بزرگ و پرجمعیت، از هر استان ترکیه، مهاجر پذیرفته است، اما در جریان جنگ های مسلحانه طولانی بین پ.ک.ک و ارتش ترکیه از سال 1986 تا 1997 میلادی، بیش از 3 هزار روستای مناطق کردنشین جنوب و جنوب شرق ترکیه تخلیه شده و صدها هزار نفر از کردها از شهر و روستاهای مختلف به استانبول رفتند.

در نتیجه در حال حاضر، جمعیت کردهای ساکن استانبول بین 2 تا 2 و نیم میلیون نفر است و بخش قابل توجهی از این جمعیت، تحت تاثیر افکار اوجالان و سران پ.ک.ک است و به دنبال ساخت و پاخت سران پ.ک.ک با کمالیست ها، کردها به نامزد رقیب بن علی ییلدرم رای دادند.

همین مساله موجب آن شد که اردوغان، برای نخستین بار در تاریخ حزب عدالت و توسعه، قلعه مهم استانبول را از دست دهد و اکرم امام اوغلو نامزد مورد حمایت حزب جمهوری خلق، شهردار این شهر شود.

از روزی که امام اوغلو شهردار استانبول شده، موازنات رقابت سیاسی و حزبی در ترکیه به شکل آشکاری تغییر یافته و نظرسنجی های اخیر، حاکی از آن است که علاوه بر امام اوغلوی شهردار استانبول، رفیق و هم حزبی او یعنی منصور یواش شهردار آنکارا نیز، با فاصله ای قابل توجه از اردوغان سبقت گرفته اند و در صورتی که انتخابات برگزار شود و این افراد به عنوان رقیب به میدان بیایند، می توانند اردوغان را از صحنه قدرت، کنار بزنند.

تحلیل تابلوی سیاسی – اجتماعی استانبول، این واقعیت را اثبات می کند که اردوغان و باغچلی، در این کلانشهر مهم، متحمل شکست سیاسی – اجتماعی سنگینی شده اند و سرنوشت و حیات و بقای سیاسی این دو رهبر، ارتباط مستقیمی با ذائقه سیاسی مردم استانبول دارد و کسی که استانبول را از دست دهد، ترکیه را نیز از دست خواهد داد.

با توجه به وضعیت کنونی رقابت ها، اردوغان و شریک او باغچلی، به شدت به تقویت پایگاه اجتماعی خود در استانبول نیازمند هستند و باید کاری کنند که یک بار دیگر توجه مردم استانبول به سوی آنان جلب شود.

اما دست کم در شرایط فعلی، تاکتیک های این دو سیاست مدار مهم ائتلاف جمهور، جواب لازم را نگرفته و تقویت گفتمان تلفیقی ملی گرایی – محافظه کاری، تنها بخشی از مردم استانبول را به سوی خود جلب کرده است.