سلام نو – سرویس سیاسی: امتحانات حضوری دانش آموزان که اکنون در حال برگزاری است یکی از بزرگترین چالشهای پایان سال تحصیلی بود که پیش روی دانش آموزان و خانواده آنها قرار گرفت. سالی که تمام آموزشش مبتنی بر آموزش غیرحضوری بود ناگهان با امتحانات حضوری همراه شد و همه را با شکوه مواجه کرد.
بسیاری از دانش آموزان، خانودههای آنها و مشاوران آموزشی و روانشناسان مخالف چنین روندی بودند. دکتر مهدی اخوان از جمله روانشناسانی است که با امتحانات حضوری مخالفت جدی دارد. او معتقد است تقلب در امتحانات آن قدر اهمیت ندارد که استرس امتحان حضوری را در شرایط فعلی به دانش آموزان تحمیل کنیم.
مشروح گفتوگوی سلام نو با دکتر مهدی اخوان را در ادامه میخوانید.
برای شروع بحث اجازه دهید نگاهی کلی به سیستم آموزشی ایران داشته باشیم. نگاه شما به این سیستم آموزشی چگونه است؟
من با سیستم آموزشی ایران از اساس مشکل دارم و باور دارم این سیستم آموزشی از اساس غلط است، سیستمی که استعداد شخص تنها با چند امتحان سنجیده میشود. این شیوه سنجش و شکل گرفتن چنین رقابتی و در راس آن کنکور پر از چالش و مشکل است.
البته میدانم که پشت این رقابت صنعتهایی مثل صنعت تحصیل، کتاب کمک آموزشی و کنکور است که بسیاری از آن سودهای میلیاردی میبرند و بر حفظ آن پافشاری میکنند.
همین دانشگاهی که بچهها مایل به ورود به آن هستند چقدر کارآمد بوده و مدرکش به درد چند درصد از فارغ التحصیلانش خورده است؟ چند درصد از فارغ التحصیلان کاری وابسته به مدرک خود یافتهاند؟ واقعیت آن است که میلیاردها تومان پول خرج این راه شده ولی خروجی آن صفر است و من امیدوارم روزگاری برسد که سیستم آموزشی ما استعداد محور شود.
به باور من این که ما درسی را به دانش آموز بدهیم و بعد امتحان را مانند هیولایی پیش روی او خلق کنیم اساسا شیوه غلطی است و از نظر من تفاوت چندان در حضوری، غیرحضوری، با تقلب و بیتقلب بودن این شیوه سنجش نیست، چون اساسا این شیوه سنجش غلط است.
آیا راهکار یا جایگزینی برای این شیوه آموزش وجود دارد؟
درمان این وضعیت آن است که سیستم آموزشی استعداد محور شود و بچهها بر اساس استعدادی که دارند پیشرفت کنند و رو به جلو حرکت کنند. کودکی که عاشق ویولن زدن است چطور با این شیوه آموزشی میتواند جغرافیا را بیاموزد؟ اما اگر شیوه آموزش استعداد محور شود و علاقه دانش آموز با آموزش جغرافیا ترکیب شود مشکل آموزش هم حل میشود.
اگر امتحانی گرفته میشود باید عملی و مهارت محور باشد. امروز چقدر از دیفرانسیل و مشتق و هندسه در ذهن ما مانده است؟ شاید روزی وجود این درسها توجیه داشت، اما امروز توجیه ندارد.
تقریبا به پایان دومین سال آموزش مجازی نزدیک می شویم. کودکان و نوجوانان در این دو سالی که از دوستان خود دور بودند چه شرایطی را تجربه کردهاند؟ اگر بخواهید به طور خلاصه بزرگ ترین مزایا و معایب این دو سال آموزش را ذکر کنید به چه مواردی اشاره می کنید؟ بچهها به معاشرت با یکدیگر نیاز دارند ولی واقعیت این است که شرایط کرونا اجازه نمیداد که بچهها کنار هم باشند، در نتیجه ما باید یاد بگیریم با این مسئله چطور مواجه بشویم و جایگزین ارائه دهیم. چه اشکالی دارد گاهی یک محیط سالم ایجاد شود، از بچهها تست گرفته شود و بعد اجازه معاشرت را به آنها داد.
به نظر من مزیت این دو سال آموزش از معایب آن بیشتر بود، به خصوص بزرگترین مزیت این دو سال آموزش مجازی این بود که ثابت شد کودک و نوجوان به دور از استرس و دردسر میتواند آموزش ببینید و هزینههای بیخود را نپردازد. معایبش هم همان عدم حضور و معاشرت است که با جلسات هفتگی حضور دانش آموز و معلم رفع میشود.
عیب دیگر آموزش مجازی عدم تمرکز دانش آموز در منزل است. باید برای خانواده فرهنگ سازی شود که هر خانه یک مدرسه است و در ساعت مدرسه خانه تبدیل به مدرسه شود و این طور نباشد که فضای خانه شلوغ یا متشنج باشد. حتی بد نیست که دانش آموز لباس رسمی بپوشد تا به تمرکزش کمک کند.
نکته جالب این است که تمرکز دانش آموز در هنگام آموزش مجازی و کار با موبایل بیش از پشت میز مدرسه است چون به شوخی با دوستانش یا زنگ تفریح فکر نمیکند.
یکی از مشکلات اساسی دانش آموزان اضطراب و فشار دوران تحصیل بود، آیا آموزش مجازی کمکی به کاهش این استرس به خصوص در سال کنکور کرده است؟
بله آموزش مجازی بسیار از شدت اضطراب دانش آموز کم کرده است. البته وضعیت کنکور کمی متفاوت است و اساسا دانش آموز به خود متکی است. چیزهایی مثل آزمونهای رنگارنگ، کلاسهای مختلف و دورههای عجیب و غریب هم بخشی از صنعت کنکوری است که پیش از این به آن اشاره کردم.
یکی از بزرگ ترین چالش های این روزها امتحانات حضوری است. شما از «نه به امتحانات حضوری» سخن گفتید. موافقان امتحان حضوری معتقدند به خاطر امکان تقلب امتحان غیرحضوری معیار خوبی نیست. به نظر شما با توجه به این مسئله باز هم مزایای امتحان غیرحضوری بیش از حضوری است؟
اگر بخواهیم به این بیاندیشم که شخص تقلب میکند یا نه محک و آزمون ما اشتباه است، ما اساسا نباید امتحان را فرصتی برای مچگیری ببینیم. کسی که بخواهد تقلب کند در آزمون حضوری هم تقلب میکند. اگر هم نخواهد تقلب کند و یک شبه درسش را بخواند آیا نمره واقعی خود را به دست میآورد؟ همانطور که نمره با تقلب واقعی نیست چنین نمرهای هم واقعیای نیست.
دلیل اصلی مخالفت من این است که ما دو سال به دانش آموز مجازی درس دادیم و مجازی امتحان گرفتیم بعد ناگهان میخواهیم جو او را عوض کنیم. دانش آموزی که دو سال در جو غیرحضوری بوده ناگهان فضایش عوض میشود. حالا فرض کنیم تقلبی هم رخ بدهد، مگر این دانش آموز چه کاری میخواهد با نمرهاش بکند که ما یک پروسه دو ساله را عوض کنیم؟
این همه کارشناس ارشد و دکتری چه کردند که یک دانش آموز به خاطر دو تقلب نمیتواند بکند. ما جای دیگری را باید محکم بگیریم نه این جا که روح و روان کودک و نوجوان در میان است. ما روح و روان کودک و نوجوان را به خاطر دو نمره تحت فشار میگذاریم و در نهایت یک مریض روحی و روانی تحویل جامعه میدهیم.
با شرایط فعلی مزایای امتحان غیرحضوری بسیار بیشتر از امتحان حضوری است و امتحان حضوری بسیار غلط است.
در صورت حضوری شدن امتحانات، دانش آموز و خانواده او بار روانی تشویش حاصل از امتحان را چطور می توانند مدیریت کنند؟
واقعیت این است که ممتحن نباید به دانش آموز فشار بیاورد و استرس بیشتری به او وارد کند. متاسفانه آن طور که من خبر دارم خیلی از بچهها در حوزههای امتحان به کرونا مبتلا شدهاند. خانوادهها نباید به بچههای خود فشار بیاورند و باید بگویند که هر نتیجهای که در توانت بود کسب کن و به خودت فشار نیاور.
در بازی المپیک وقتی یک کشتیگیری میخواهد وارد رقابت شود ساعتهای مختلفی به او تمرین میدهند تا برای مسابقه در هر ساعتی آمده باشد، چون معتقدند بدن باید به این حالت عادت کند. ذهن و بدن همه ما چنین است و دانش آموزان هم جدا از دیگران نیستند.