محمدمصطفی اسعدی استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایران،در کرسی علمی ـ ترویجی «کارکردشناسی انتخابات در فرایند تمدن نوین اسلامی » که به همت مرکز پژوهشی تمدن اسلامی و دین پژوهشی پیامبر(ص)، به ارائه مقاله خود با همنی عنوان پرداخت و گفت: انتخابات پدیده‌ای رایج در جهان امروز است که برخی برای آن پیشینه را حتی به یونان باستان هم رسانده‌اند که موضوع بحث ما نیست.
وی با اشاره به اینکه در جمهوری اسلامی انتخابات دارای ویژگی‌های خاص خود است، افزود: ویژگی اول آن است که انتخابات در ایران به عنوان یک فرآیند سیاسی حاکمیتی، با اسلامیت، دیانت، اخلاق و معنویت گره خورده است؛ زیرا از یکسو مبتنی بر قانون اساسی اجرایی می شود و مظهر مردم سالاری اسلامی شناخته می‌شود و از سوی دیگر مؤلفه‌هایی در آن لحاظ می‌شود که بُعد دینی دارد.
اسعدی اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب آن را حق و وظیفه توامان مردم و کار نیکی می‌شمارند که بایستی در اول وقت انجام داد و از مردم می‌خواهند که آن را با نیت خالص انجام بدهند و انتخابات را حق‌الناس می‌شمارند هم از ناحیه مجریان انتخابات و هم از ناحیه مردم و به نظر بنده از همه جالب‌تر مردم سالاری، انتخابات و حضور مردم را نعمت می‌شمارند و بر آن شکر می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه ویژگی دوم آن است که انتخابات در ایران معمولا بالاترین ضریب مشارکت مردم را دارد، ادامه داد: ویژگی سوم انتخابات ایران این است که به شدت توسط دیگران و دشمنان رصد می‌شود و نسبت به آن حساسیت بالایی وجود دارد و علاوه بر این در مورد آن تلاش‌های منفی زیادی صورت می‌گیرد.
اسعدی تصریح کرد: فکر نمی‌کنم در هیچ کشوری ایام انتخابات، این میزان از تلاش‌های رسانه‌ای بیگانه برای تحریم انتخابات و تکاپوی رسانه‌ای، کمپین‌ها و هشتگ‌های برون مرزی برای کاستن حضور مردم در انتخابات وجود داشته باشد.
کارکرد انتخابات در تمدن نوین اسلامی
وی کارکرد و نقش انتخابات در تمدن نوین اسلامی را از دو منظر بررسی کرد و افزود: یکی ناظر به اصل انتخابات و جایگاه آن در مسائل امروز و فردای جمهوری اسلامی و دوم خروجی انتخابات یعنی کارگزارانی که از طریق انتخابات جایگاه حکومتی پیدا کرده و به عنوان دولت اسلامی حلقه سوم تمدن نوین اسلامی را تشکیل می‌دهند.
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: فارغ از رویکردهای روشن سیاسی در موضوع انتخابات، در رویکرد تمدنی وجه اشتراک تمدن نوین و انتخابات در موضوع آینده سازی و آینده نگری است، هم انتخابات و هم تمدن نوین به مسائل آینده کشور و ملت و حاکمیت ارتباط پیدا می‌کنند هرچند انتخابات نگاه جزئیتری دارد و تمدن نوین نگاه کلان دارد.
وی بیان کرد: در واقع انتخابات یک کنش سازمان یافته جمعی در شکل‌گیری یکی از حلقات تمدن نوین است اما به هر حال هر دو با لحاظ شرایط آینده کشور، لحاظ می‌گردند، وجه دیگر اشتراک آن است که در هر دو پدیده، هم حاکمیت و هم ملت نقش دارند و هر دو به نوعی در آن اثرگذار هستند و هر دو می‌توانند نقش مثبت و اعتلایی یا منفی و انحطاطی در این دو مقوله ایفا کنند.
اسعدی با ذکر این نکته که کارکرد مقوله انتخابات در تمدن نوین در دو بعد درون تمدنی و برون تمدنی قابل رهگیری است، یادآور شد: در بعد نخست یا همان درون تمدنی مسئله نخست پویایی بر اساس نیازهای مردمان است.
انتخابات رزمایش شناخت مدیران کارآمد از ناکارآمد و جناح‌محور است
وی ادامه داد: در واقع انتخابات رزمایشی برای شناخت مدیران کارآمد و نیاز محور از ناکارآمد و جناح محور است به همین جهت است که رهبر انقلاب به عنوان راهبر ملت در سمت و سوی تمدن نوین اسلامی، بارها به تعیین مشخصه‌های لازم در انتخاب مدیران پرداخته و می‌کوشد تا آن را به نحو حداکثری هنجارمند کند اما به طور خاص نسبت به حلقات تمدن نوین، این موضوع را در چند بعد می‌توان ملاحظه کرد.
اسعدی به نقش ثبات‌گر نسبت به حلقه اول و دوم اشاره کرد و ادامه داد: می‌دانیم میزان حضور مردم در انتخابات نشانگر میزان اعتماد مردم به نظام است، درصد حضور مردم در هر دوره از انتخابات جمهوری اسلامی در واقع، تثبیت و تایید انقلابی است که چهار دهه قبل شکل گرفته و تمدن نوین اسلامی بر محور آن بنا گردیده است.
انتخابات نوعی رفراندوم نسبت به نظام مستقر در ایران است
وی با اشاره به اینکه انتخابات نوعی رفراندوم نسبت به نظام مستقر است و هرچه درصد مشارکت‌کنندگان افزایش یابد، تایید حلقه اول و ثبات حلقه دوم بیشتر خواهد بود، گفت: در فضای رسانه‌ای دشمنان نظام انقلاب اسلامی از تریبون‌های مختلف تلاش می‌کنند تا مشارکت عمومی کاهش پیدا کند.
اسعدی اظهار کرد: در مرحله بعدی، خروجی انتخابات در حلقه سوم تمدن نوین اسلامی که نقطه چالش امروز در مسیر تمدنی ما شناخته می‌شود، موثر است، انتخابات هم می‌تواند به شکل‌گیری دولت اسلامی در مفهوم ایده‌آل آن سرعت ببخشد و هم آن را دچار ایستایی و رکود نموده و یا حتی دچار پسرفت کند.
وی ادامه داد: چالش مهم در این مرحله آن است که در قشری از مسئولان و نامزدهای انتخاباتی، گفتمان انقلاب اسلامی کمرنگ بوده و یا اساساً مشاهده نمی‌شود از آن جا که اولویت این نامزدها، کسب رأی و قدرت بوده و هست، رفتار انتخاباتی آن‌ها یک آسیب فرهنگی در جامعه ایجاد می‌کند که باعث فاصله‌گیری منش‌ها و روش‌ها از فرهنگ اسلامی و اخلاق اسلامی است؛ بداخلاقی‌های انتخاباتی باعث شکل‌گیری نوعی گفتمان تقابلی و تهاجمی در میان احزاب و بالتبع اقشار مختلف مردم می‌شود آن‌گاه همین رویه در فرهنگ عمومی اثرگذار خواهد بود.
اسعدی به نقش موثر در حلقه چهارم اشاره کرد و گفت: هرچند مسئله مورد بحث به صورت عمده ناظر به شکل‌گیری نوعی حاکمیت در یک دوره تاریخی جمهوری اسلامی است، اما جامعه اسلامی نیز به عنوان حلقه چهارم زنجیره تمدن نوین در انتخابات، جانمایی می‌شود یعنی جامعه درک می‌کند که در سرنوشت کشور نقش آفرین است و می‌تواند نقطه تحول یا عدم تحول باشد.
وی افزود: بر خلاف حکومت‌های غیر مردم‌سالار که در آن، مردم رویکرد انفعالی پیدا نموده و غیر از نقش انقلابی گری، خود را در فرایند حاکمیت بی‌تاثیر می‌دانند لذا در بسیاری از مسائل کشور به صورت منفعلانه عمل می‌کنند و این موضوع در بسیاری از ابعاد تمدنی اثرگذار است.
مردم سالاری دینی در تمدن اسلامی بالفعل نشده است
در ادامه مرتضی شیرودی پژوهشگر علوم سیاسی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه امام صادق(ع) در ادامه نشست به عنوان ناقد جلسه گفت: در این مقاله آمده است که انتخابات یا به صورت مستقیم انجام می‌شود یا به صورت غیرمستقیم، اما در برخی کشورها انتخاباتی داریم که مردم نه به صورت مستقیم در آن نقش دارند نه به صورت غیرمستقیم؛ برای مثال در کشور فیجی انتخاب روسای عالی در مجلس به صورت مستقیم از سوی مردم و یا غیرمستقیم نیست.
وی با اشاره به اینکه به نظر من اگر انتخابات را یک فرایند سیاسی و حاکمیتی ببینم نمی‌توانیم نقش مردم را در انتخابات پر رنگ جلوه دهیم، افزود: بر اساس این مقاله انتخابات با معنویت و اخلاق گره خورده است، اما هرچه از انقلاب می‌گذرد این نگرانی را داشتیم که در انتخابات و در بین کاندیداها و حامیان آن‌ها کمتر شاهد این مسئله باشیم.
پژوهشگر علوم سیاسی ادامه داد: به نظر من به جز اصل انتخابات و خروجی انتخابات باید به اصول دیگر از جمله مردم نیز توجه داشته باشیم درواقع به این مسئله توجه کنیم که مردم در انتخاب کاندیدای اصلح از رویکردهای غیرحزبی استفاده کنند که متاسفانه در این چندسال اخیر از این رویکرد پیروی نداشته که به وضوح دیدیم کارآمد هم نبود البته نقش حاکمان را کسی نفی نمی‌کند اما موارد دیگر و نقش آن‌ها نیز باید دیده شود.
شیرودی با اشاره به اینکه در این گونه مقالات باید یک سابقه‌ای از انتخابات بیان شود که این گونه تلقی نشود انتخابات یک پدیده مدرن است، افزود: به سطوح انتخابات نیز باید توجه داشت برای مثال باید به حوزه اختیارات ریاست جمهوری توجه کنیم و همه چیز را معطوف به وظایف ریاست جمهوری ندانیم.
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم انتخابات در تمدن نوین اسلامی موثر واقع شود باید به سیاست‌های نظام نیز توجه کنیم درواقع هم باید نگاه کلان و هم نگاه خرد داشته باشیم؛ ارتباط دادن انتخابات به تمدن نوین اسلامی نیازمند این است که از عرصه آرمانی خارج شویم و به موضوعات عملیاتی دست یابیم در واقع ابزار و لوازم مورد نیاز آن را شناسایی کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه امام صادق(ع) گفت: مردم سالاری دینی ظرفیت‌های زیادی دارد که هنوز در بحث تمدن نوین اسلامی بالقوه باقی مانده و بالفعل نشده است.
تاثیر فرامکانی، فرازمانی و فرانژادی انتخابات ایران
در ادامه نشست حجت‌الاسلام والمسلمین امیرمحسن عرفان استاد دانشگاه معارف اسلامی به عنوان ناقد دوم جلسه گفت: در گام اول این مقاله باید این نکته تبیین شود که چرا در ایران باید انتخابات را در فرایند نوین تمدن اسلامی دید؟ این به اقتضائات زمانی برمی‌گردد.
وی افزود: ما در یک کنش تمدنی با غرب هستیم و ما یک فرصت بزرگ تمدنی داریم درواقع با چالش همراهی سازی تمدنی و چشم انداز تمدن اسلامی مواجه هستیم و انتخابات را باید با ذره‌بین تمدنی رصد کرد از طرفی دیگر تاثیرات انتخابات در ایران بعد از انقلاب فرامکانی، فرانژادی و فرازمانی است یعنی این باور باید در مردم شکل بگیرد که انتخاب آن‌ها فقط تاثیر ۴ ساله ندارد بلکه در سرنوشت آیندگان نیز موثر واقع می‌شود.
عرفان تصریح کرد: همچنین نوع انتخاب مردم ایران محدود به جغرافیای ایران نیست و تاثیر فرامنطقه‌ای دارد بنابراین مقوله انتخابات با یک کنش‌گری تمدنی پیوند می‌خورد؛ همچنین تاثیرات فرانژادی دارد که این تاثیر برمی‌گردد به رسالتی که برای تمدن نوین اسلامی تعریف شده است.
وی افزود: در ایران انتخابات ریاست جمهوری و مجلس انتخاب یک شخص نیست بلکه انتخاب یک جریان فکری اندیشه‌ای و سیاسی است و این جریان فکری در ریزترین چیزها حتی در سبک زندگی مردم خود را نشان می‌دهد.
انتخابات را به درگیری‌های سیاسی دو جناح تقلیل داده‌ایم
عرفان تصریح کرد: ما انتخابات را به درگیری سیاسی دو شخص یا صرفا دو جریان سیاسی تقلیل دادیم نه دو جریان فکری و اندیشه‌ای، لذا خودآگاهی پدید نمی‌آید.
استاد دانشگاه معارف اسلامی گفت: مقوله ضرورت‌های رویکرد تمدنی در انتخابات نیز باید در این مقالات تبیین شود ما در جامعه به یک خودآگاهی تمدنی در این عرصه نرسیدیم و آن‌چه که در جامعه ما اتفاق افتاده غلبه فن بر بیان و دعواهای رسانه‌ای بوده است.
وی ادامه داد: جریان‌های سیاسی در ایران انتخابات را از ریل تمدنی خارج می‌کند و جریان‌های تکنوکرات که از مدرنیسم استقبال می‌کند و کمرنگ شدن سنن‌ها برای آن‌ها مهم نیست نیز به این مسئله دامن می‌زند، این امر یک طفره‌روی تمدنی است.
وی با اشاره به اینکه اگر بخواهیم انتخابات و تمدن اسلامی را باهم پیوند بزنیم باید به چند اصل توجه کنیم، ادامه داد: اصل فرهنگسازی در جامعه که به شدت خلا داریم، اصل ثبات هیجانی و اثربخشی پیام که این روزها نداریم و در انتخابت ثبات هیجانی نیست و غلبه هیجان و عاطفه است و اصل مسئولیت سازی و مسئولیت بخشی نیز در این مسئله حائز اهمیت است.
انتهای پیام