به گزارش همشهری آنلاین*، انتشار یک فایل صوتی از محمدجواد ظریف در شبکه‌های اجتماعی و سپس در شبکه سعودی ایران اینترنشنال در روز یکشنبه ۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ جنجال زیادی آفرید. فایل صوتی منتشر شده، حاوی گفت‌وگوی ظریف با سعید لیلاز یکی چهره‌های نزدیک به دولت روحانی و کمی بیش از سه ساعت است. حسام الدین آشنا مسئول این پروژه تاریخ شفاهی بعد از این اتفاق از سمت خود استعفا داد و علی ربیعی جای او را گرفت.
در بخشی به جزئیات بیان‌نشده‌ای در خصوص حصول توافق هسته‌ای برجام و همچنین کارشکنی‌های روسیه در این روند پرداخته شده‌است. ظریف در این گفتگو بارها می‌گوید که روسیه تمام تلاش خود را انجام داد تا برجام حاصل نشود: «یک شب در اتاق جان کری صحبت می‌کردیم و لاوروف به من گفت من کار دارم و باید برگردم، مذاکرات را تمام کنیم. جان کری به من گفت نظر تو چیست؟ من گفتم این شرایط برای من قابل قبول نیست. لاوروف در پاسخ گفت پس تو که دستورالعمل نداری، وقت ما را نگیر، ما بریم به کارمان برسیم، تو هم برو دستورالعملت را بگیر و بعداً برگرد. من با لحن بسیار غیرمحترمانه به او گفتم به تو هیچ ربطی ندارد.»
وی با اشاره به نارضایتی لاوروف از حصول برجام و تلاش‌های روسیه برای به شکست رساندن توافق هسته‌ای ایران در این فایل اشاره می‌کند. او در ادامه اشاره می‌کند که روسیه با قصد تخریب دست‌آوردهای برجام سرلشکر قاسم سلیمانی را به روسیه دعوت کرده‌است: «روس‌ها فکر نمی‌کردند برجام به نتیجه برسد و در هفته‌های آخر که دیدند مذاکرات دارد به نتیجه می‌رسد شروع کردند به طرح پیشنهادهایی جدید. در این مرحله روسیه و فرانسه پیشنهاد دادند که ایران هر ۶ ماه یک بار موظف به تمدید مجوز از شورای امنیت برای ادامه توافق هسته‌ای باشد؛ یعنی ایران مجبور بود هر شش ماه یک بار با ۵ عضو ثابت و ۱۰ عضو غیرثابت شور مذاکره کند تا برجام تمدید شود که ما هرگز این طرح را قبول نکردیم… کافی است به ۶ ماه فاصله زمانی از زمان حصول برجام تا اجرایی شدن آن توجه کنیم. در آن محدوده زمانی یعنی از تیر تا دی ماه ۱۳۹۴ اتفاقات بسیاری افتاد که اولینش سفر سردار سلیمانی به روسیه بود. در ادامه می‌توان به حمله به سفارت عربستان و گرفتن دو کشتی آمریکایی اشاره کرد.»
در یکی از اولین واکنش‌ها سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور در پاسخ به سوال خبرنگاران درخصوص فایل صوتی منتشره در برخی رسانه‌ها با صدای محمدجواد ظریف گفت: «این گفت‌وگو صرفا برای ثبت در حافظه سازمانی دولت تدبیر و امید ضبط شده بوده و قرار به انتشار آن نبوده است و معلوم نیست توسط چه افرادی و با چه اهداف و نیاتی به صورت گزینشی در فضای مجازی منتشر شده است». احتمالاً اشاره سخنگوی وزارت خارجه به عبارت «ثبت در حافظه سازمانی دولت تدبیر و امید» به دفتر حفظ و نشر آثار حسن روحانی به سرپرستی محمد قوچانی برمی گردد.
واکنش‌ها و نقل قول‌ها
- به گزارش همشهری‌آنلاین علی ربیعی، سخنگوی دولت و دستیار ارتباطات رئیس جمهوری، در یادداشتی نوشت: «نباید اجازه داد توطئه "سرقتِ فایل " با توطئه "بازنمایی فایل مسروقه" تکمیل شود. نباید اجازه دهیم آنها که فایل صوتی را به چنگ آورده‌اند انحصار بازنمایی و تفسیر آن را هم به خودشان اختصاص دهند. این یک اتفاق تلخ بود، اما کسی دست ما را برای تفسیر درست محتوای سخنان، نبسته است. نباید با دستی که فایل را سرقت کرده و دستی که پس از سرقت در مفهوم ومحتوای سخن دستبرد زده، همدستی کرد. متاسفانه برخی به طور ناآگاهانه همان تفسیرها را بر این سخنان تحمیل می کنند که عینا وپیش‌تر توسط سارقان بیان شده است. تلویزیون معلوم‌الحال همدست رژیم اسرائیل در همان نخستین روز بازنمایی فایل صوتی گفت "ظریف دیگر نمی تواند بر مقام فعلی خود باقی باشد و کشورهای مذاکره کننده دیگر اعتباری برای ظریف قائل نخواهند شد، نشر این فایل صوتی "شام آخر" ظریف بود.
- خبرگزاری فارس در تاریخ ۱۴/۱۱/۱۳۹۹ در خبری عنوان داشته بود « ... حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور اخیراً مرکزی به عنوان مرکز حفظ و نشر آثار خودش را راه‌اندازی کرده و عنوان آن را شورای تدوین، گردآوری و تنظیم آثار آیت الله حسن روحانی گذاشته است. دبیری این شورا به محمد قوچانی سپرده شده است. اولین پروژه‌ای که قوچانی در این شورا در دست اجرا دارد تدوین کتابی با عنوان (احیای امید) است که قرار است بر اساس مصاحبه با چهره‌های سیاسی مطرح در باب روحانی و خدمات او تدوین شود». اما محمد قوچانی، دبیر شورای تدوین، گردآوری و مستندسازی آثار ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با ایرنا در تاریخ ۱۶بهمن ماه ۱۳۹۹ درباره راه‌اندازی «دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله روحانی»، گفت: «این شورا با همین نام قبل از این دولت بوده و بعدها هم حضور خواهد داشت. کاری که ما انجام می‌دهیم نه درباره شخص رییس جمهوری بلکه تنظیم و تدوین آثاری درباره کارنامه دولت یازدهم و دوازدهم است».با این شرایط مشخص نیست فایل صوتی ناقص مصاحبه ظریف چگونه از این شورا به بیرون درز کرده است. بدون شک در حال حاضر وظیفه دولت است تا در این باره پاسخگو باشد.
- روزنامه شرق روز دوشنبه ۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰ درباره این فایل می نویسد: «در صحبت‌های منتشرشده ظریف در این‌باره مواضعی بی‌سابقه از او درباره عملکرد سردار سلیمانی، سپاه پاسداران و نیز عملکرد روسیه در صحنه سیاست خارجی ایران نقل می‌شود».
- روزنامه فرهیختگان، در مطلبی با عنوان «یک رسوایی آشنا» درباره لو رفتن این فایل نوشته است: «جالب اینکه روحانی سال‌ها دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور بوده و آشنا، مشاور و مسئول پروژه اخیر نیز سابقه طولانی کار در وزارت اطلاعات داشته است. چگونه قابل باور است فایل صوتی محرمانه کشور، فایلی که وزیر امور خارجه حین ماموریت ملی‌اش در آن حرف‌های بسیار مهمی زده اکنون دراختیار بیگانه باشد؟ فایل صوتی ظریف فارغ از محتوای آن، یک رسوایی بزرگ برای دولت روحانی است». این روزنامه در ادامه می‌نویسد: «اول اینکه گفته می‌شود این گفت‌وگو به میزبانی مرکز بررسی‌های استراتژیک با مدیریت حسام‌الدین آشنا انجام شده است. جنس اظهارات ظریف هم نشان می‌دهد به میزبان اعتماد داشته. سوال مهم اینکه این فایل چگونه از یک رسانه ضدانقلاب سر درآورده است؟ بخش‌های گزیده منتشرشده نشان‌دهنده اظهارات کاملا آزادانه وزیر امور خارجه است. چگونه می‌شود صفر تا صد یک پروژه سیاسی در نهادی زیرنظر رئیس‌جمهور مدیریت شود و دست آخر خروجی آن در لندن دراختیار ضدانقلاب باشد!؟».
- نصرالله پژمانفر، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس نیز با اشاره به فایل منتشر شده گفت: «آقای ظریف باید راجع‌به مطالبی که در این مصاحبه مطرح کرده توضیحات لازم را بدهد». وی افزود: «آقای ظریف در این مصاحبه مطالبی را مطرح می‌کند که گویا نمی‌داند وزیر خارجه کشوری مثل جمهوری اسلامی ایران است و مسائلی را به چالش می‌کشد که جزو خطوط قرمز جمهوری اسلامی است که وی در آن سمت وزارت امور خارجه را دارد». رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس اظهار داشت: «آقای ظریف پس از ۴۰ سال در حوزه دیپلماسی در جمهوری اسلامی ایران گویا هنوز متوجه خطوط قرمز نظام و خط مشی نظام در حوزه سیاست خارجی نیست».
- محمدعلی ابطحی در جماران نوشت: «طبیعی است که در همه دنیا اسناد و سخنان طبقه بندی شده برای تاریخ می ماند. انتشار این فایل محرمانه در این شرایط حتما با اغراض سیاسی بوده است... مسیر خروج باید مسیر دزدیدن اسناد هسته ای از نزدیکی تهران و انتقال آن به اسراییل تلقی کرد. دو طرف به ظریف و سلیمانی ستم می کنند اگر این مصاحبه را در اختلافات داخلی خرج کنند. من کل فایل را گوش کردم. علیرغم تبلیغات و هیاهوهای فراوان حرف ویژه ای در آن نبود که به صورت کلی تا به حال گفته نشده باشند... میدان و دیپلماسی دو وادی متفاوت هستند. مسئول دیپلماسی باید از دیپلماسی و مسئول میدان باید از میدان دفاع کند. طبیعی ترین مساله این است که این دو باید مکمل هم باشند ولی لازم نیست که اختلاف نظر نداشته باشند. مهم این است که میدان دار و دیپلمات باهم جلسات مرتب داشته باشند. دو سردار بزرگ دیپلماسی و میدان، جواد ظریف و شهید قاسم سلیمانی پشتوانه پیشرفت کشور بودند...».
- خبرگزاری تسنیم در تحلیلی که روز ۶ اردیبهشت ماه منتشر کرده یادآور شده است: «یک فایل صوتی ـ که سخنگوی وزارت خارجه می‌گوید تقطیع شده است ـ از آقای «محمدجواد ظریف» در رسانه سعودی «ایران اینترنشنال» منتشر شده است. این فایل محصول مصاحبه‌ای با حضور سعید لیلاز و آقای ظریف است که ذیل پروژه‌ای تحت عنوان تاریخ شفاهی دولت آقای روحانی و زیر نظر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری انجام شده است. بدین ترتیب مسئولیت اول و اصلی بیرون رفتن این فایل که در قسمتهای مختلفی از آن آقای ظریف تأکید می‌کند نباید علنی شود، با آقای حسام‌الدین آشنا رییس این مرکز است، بدین ترتیب او باید در رابطه با این افتضاح بزرگ خود و زیرمجموعه‌اش پاسخگو باشد».
- حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری نیز به انتشار فایل مصاحبه جواد ظریف واکنش نشان داد. وی در این‌باره در توئیتی نوشت: «اللهم وَ من أرادَنی بِسوءٍ فَأرِده وَ من کادَنی فَکِده. انشالله این سوء نیت و کید احتمالی، به خودشان برگردد».
- در روز سه شنبه ۱۴ اردی بهشت ۱۴۰۰ ربیعی، سخنگوی دولت با اشاره به موضوع سرقت فایل صوتی مصاحبه وزیر خارجه، اظهار کرد: در خصوص این موضوع نهادهای مسئول پس از دستور رئیس جمهور پیگیر بوده و هنوز گزارشی از این پیگیری‌ها داده نشده است.