شب گذشته رهبر انقلاب اسلامی در مراسمی راجع به وقایع اخیر در کشور به نکاتی اشاره کردند. بحث سیاست خارجی و جایگاه وزارت خارجه در تصمیم گیری از جمله این مسائل بود. برخی از کارشناسان معتقدند که صحبت های رهبر معظم انقلاب در تایید مذاکرات وین و احیای برجام بود. با وجود پیشرفت های بدست آمده در وین هستند گروه هایی که با نزدیک شدن به انتخابات تلاش خود را برای تخریب مذاکرات و دولت دوچندان کرده اند و همسو با مخالفان خارجی برجام گام بر میدارند. در این راستا با صادق ملکی استراتژیست و کارشناس ارشد سیاسی گفتگو کرده ایم که در ادامه آن را می خوانید:
رهبر انقلاب در بیانات امروز به نکاتی درباره سیاست خارجی و نقش وزارت خارجه اشاره کردند. به نظر می رسد رهبر انقلاب تلویحا روند برگزاری مذاکرات برجامی را تایید کردند که به نوعی می تواند برای مذاکرات جاری مفید باشد. فکر می کنید با این حال مخالفان در داخل با نزدیک شدن به انتخابات بر شدت حملات علیه برجام خواهند افزود؟
در اظهارات رهبری بنظر می‌رسد فارغ از انتقاد ایشان از آقای ظریف، با مدنظر قرار دادن روند مذاکرات وین و تاکید بر جایگاه مجری وزارت خارجه مهمترین پیام سخنان رهبری و در جای خود تایید هوشمندانه برجام و مذاکرات در حال انجام است . با این وجود بسیاری از مخالفان مذاکرات وین به این بخش توجه نخواهند کرد زیرا در مخالفت آنان مسایلی چون برنده شدن درجنگ قدرت به هدف دستیابی به ریاست جمهوری، تداوم و بهرمندی از رانت تحریم و... مستتر بوده که بدان رنگ ارزشی می دهند. مخالفان برجام توجه نداشته و ندارند که برجام دیروز نیز محصول دستورالعمل نرمش قهرمانه بوده و مذاکرات فعلی نیز ادامه همان روند و با دستور و تصمیم نظام می باشد. شاید مخالفان برجام در ابراز مخالفت خود با برجام مستقل عمل می کردند بیشتر می توانستند به عنوان یک نیروی سیاسی تاثیرگذار باشند. رهبری در اظهارات قبلی نیز تیم مذاکره کننده را تایید کرده اما در برخی از مخالفان برجام که خود را مطیع می دانند گوش شنوا کم است.
در واقع با توجه به فرمایشات رهبری تمام اقدامات وزارت خارجه در چارچوب مصوبات شورای عالی امنیت ملی و خواست و اراده نظام تعریف گردید.مخالفان برجام توجه داشته باشند شکست و پیروزی در روند مذاکرات نیز بیش از آنکه بنام وزارت خارجه ثبت گردد ، بنام نظام ثبت خواهد شد. این به معنی پذیرش عواقب مثبت و منفی تصمیمات و مسئولیت پذیری نیز می باشد. در جنگ به هنگامی که امام جام زهر را مطرح کرد در واقع مسوولیت یک تصمیم تلخ را پذیرفت.
به بحث مهم مذاکرات وین بپردازیم؛ تفاوت این دور از گفتگوهای جدید چیست؟ اخبار امیدبخشی از رسانه ها در این بین پخش می شود و گفته می شود در قسمتی روند به سمت نگارش متن نیز رسیده است.
اخبار مثبت بیشتر از منابع ایرانی است با این وجود اگر روند دچار اختلال نگردد دستیابی به توافق دور از انتظار نیست. نکته مهم این است که اراده تهران و واشنگتن مبتنی بر توافق بوده و چگونگی آن مورد اختلاف و مذاکره می باشد. در مذاکرات اگرچه دو طرف مایل به حل مشکلات هستند اما ایران به عنوان کشوری که دچار مشکلات عدیده حاصل از تحریم است بیشتر نیاز به گذار از تحریم دارد. در دور جدید مذاکرات توافق باید بگونه ای باشد که تجربه ترامپ تکرار نگردد. البته عملکرد ایران نیز باید در تعامل و جهات نگاه برجامی در ابعاد مختلف باشد.
گفتگوهای ایران و عربستان نیز در کانون توجهات قرار دارد؛ ضمن اینکه عراق نیز به عنوان واسطه در تلاش برای تنش زدایی بین ایران و عربستان است. شما تغییر موضع بن سلمان را ناشی از چه تحولاتی می دانید؟ با توجه به اینکه طبق گزارش نیویورک تایمز گفتگوهای تهران و ریاض به زودی در سطح سفیران آغاز خواهد شد.
روی کار آمدن بایدن و آغاز روند مذاکرات برجام در رویکرد بن سلمان تاثیرگذار بوده است. در کنار این موضوع توجه کنید.چالش و جنگ نیابتی میان ایران و عربستان پیروز نداشته و برای دو کشور و منطقه نتیجه ای جز باخت - باخت نداشته و ندارد. همسایگی و جغرافیای ایران و عربستان فارغ از اراده تهران و ریاض الزامات تعامل را اجبار و تحمیل می نماید. در این راستا احترام و پذیرش حوزه نفوذ سنتی پیرامونی توسط دو کشور در کنار پذیرش واقعیت غالب شیعه ایران و وهابی عربستان کلید حل اختلافات می باشد. رویکرد ایجابی به حل اختلافات تهران و ریاض در عراق و یمن بعنوان کانون اختلافات ژئواستراتژیک و ژئوپولتیک در کنار کاستن از میزان رقابت برای دستیابی به جایگاه ام القرا در حل اختلافات دو کشور از اهمیت ویژه برخوردار می باشد. بنظر می رسد در عراق گام های مذاکراتی با این نگاه تعقیب می شود.
همزمان شاهد سفر هیاتی اسرائیلی به آمریکا برای فشار به بایدن هستیم. کوهن رئیس موساد از بایدن خواسته است تا وارد برجام نشود. با توجه به شرایط داخلی اسرائیل و تغییر موضع عربستان فکر می کنید اسرائیل اهرمی برای بر هم زدن مذاکرات دارد؟
با توجه به سیاست های هوشمندانه ایران در دوران ترامپ در خنثی نمودن تحرکات اسرائیل و با مدنظر قرار دادن اراده تهران و واشنگتن برای بازگشت به برجام بنظر می رسد کار چندانی از اسرائیل در این مقطع بر نیاید. اما توجه داشته باشیم اسرائیل در خاورمیانه برای جمهوری خواهان و دمکرات ها مهمترین متحد راهبردی بوده و خواهد بود. هر تهدید جدی اسرائیل که بقای این کشور را دچار چالش نماید ،تهدید آمریکا خواهد بود.