تعطیلی مدارس ترکیه در عربستان؛ پیام ریاض به آنکارا چیست؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دستور روز چهارشنبه پادشاهی سعودی در مورد مدارس ترکیه، دولت اردوغان را شوکه کرد. بر اساس اطلاعاتی که در رسانه های ترکی و عربی منطقه منتشر شده، دولت ترکیه در عربستان سعودی، مجموعاً 26 مدرسه دارد و عربستان سعودی به شکل رسمی به وزارت آموزش ملی ترکیه اطلاع داده که 8 مدرسه از این مدارس، باید تا پایان سال تحصیلی، کلیه فعالیت های خود را به پایان رسانده و درها را تخته کنند.

مسئولین وزارت امور خارجه ترکیه اعلام کرده اند که 8 مدرسه مورد نظر عربستان سعودی، جمعاً 2 هزار و 256 دانش آموز دارند و تعطیلی این مدارس، خانواده های این دانش آموزان را با مشکل جدی روبرو می کند و احتمالاً بخشی از آنان ناچار خواهند شد به خاطر درس و تحصیل فرزندان خود، خاک عربستان سعودی را ترک کنند.

تحلیل گران سیاسی ترکیه بر این باورند که تعطیل کردن 8 مدرسه ترکیه در خاک عربستان سعودی، پیام واضحی است که نشان می دهد شاهزاده بن سلمان، دست کم فعلاً، تمایل چندانی به عادی سازی رابطه با آنکارا ندارد.

تیم اردوغان و دیوار بلند ریاض

سال 2020 میلادی و آغاز سال جاری، برای سیاست خارجی ترکیه، سال تعدیل و اصلاح بوده و تیم اردوغان نشان داده که در مورد رابطه با بازیگرانی همچون یونان، مصر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و حتی رژیم صهیونیستی، دیدگاه های متفاوتی دارد و به منظور حل مشکلات و برداشتن موانع خود در شرق مدیترانه، خاورمیانه و آفریقا، برنامه هایی دارد.

اگر چه در مورد مصر، قدم هایی برداشته شده و بهبود نسبی نیز به وجود آمده و در مورد امارات نیز امیدهایی وجود دارد، اما شواهد نشان می دهد که دیوار ریاض بلندتر است و راضی کردن بن سلمان، چندان آسان نیست.

البته تعطیل کردن مدارس ترکیه، نخستین اقدام خصمانه عربستان سعودی علیه ترکیه نیست و در سال گذشته نیز، بارها در چندین فروشگاه بزرگ عربستان سعودی، کمپین خودداری از خرید کالاهای ترکیه ای به راه انداخته شد و مقامات دولت و حزب حاکم ترکیه، هیچگاه در این مورد موضع گیری نکردند.

شاید به این دلیل که آنان، بر اساس استراتژی تفاوت قائل شدن بین مواضع پادشاه و ولیعهد، امیدوار بودند که دست های پشت پرده در عربستان سعودی، نزد پدر پادرمیانی کنند تا دل پسر را نرم کند.

عامل انتقامجویی و ولیعهدی که ولیعهد نیست

ساختار سیاسی خاصی که در نظام پادشاهی آل سعود ایجاد شده، پس از تثبیت اولیه موقعیت ولیعهد جوان، دچار یک تغییر بنیادین شد که عبارت است از کنار نهادن رویه انتقال قدرت از برادر به برادر و جایگزینی رویه سنتی و مرسوم نظام های سلطنتی یعنی الگوی انتقال قدرت از  پدر به پسر.

در ادامه این تغییر، آل سعود با پرده برداری از سند توسعه 2030 روندی را به نمایش گذاشت که در آن، آزمندی و حرص محمد بن سلمان برای توسعه و قدرت گرفتن در منطقه، توجه همگان را جلب کرد.

او در داخل، بسیاری از شاهزادگان قدرتمند و میلیاردر را حبس و از آنان باج خواهی کرد و در خارج،  با اقدامات تند، خشن و بی حساب و کتابی همچون حمله به یمن، تحریم قطر، شراکت با دونالد ترامپ و معاملات تسلیحاتی چند صد میلیارد دلاری همچون رشوه ای برای جارد کوشنر و پدرزن او، نشان داد که در موازنات قدرت منطقه، نه تنها ایران، بلکه ترکیه و دیگران را نیز تحمل نمی کند و می خواهد قَدَر قدرت منطقه باشد.

اما در کوتاه مدت، مشخص شد که او از دانش، تجربه و دوراندیشی بهره ای نبرده و مشاورین خوبی هم در تیم خود ندارد. به همین خاطر با شکست های سنگین و پیاپی در میدان یمن و همچنین ماجرای قتل جمال خاشقجی، خیلی زود، با مشکل مواجه شد.

در تحلیل دلیل اصلی تصمیمات و رفتارهای محمد بن سلمان در چند سال اخیر، می توان چنین گفت، او همواره به دنبال مخابره این سیگنال بوده که عربستان سعودی، آن عربستان سابق نیست و این ولیعهد، به روال اسلاف خود، یک پیرمرد نشسته در سایه نیست، بلکه، خود پادشاه است.

تحمل رفتار ترکیه در ماجرای تحریم قطر، برای محمد بن سلمان، ناممکن بود. چرا که غیر از ایران و ترکیه، هیچ کشوری از قطر حمایت نکرد و ولیعهد جوان، یک بار دیگر این واقعیت را به چشم خود دید که تبدیل شدن به قدرت اول منطقه، هدفی به مراتب صعب الوصول تر از آن چیزی است که در آغاز راه، تصور کرده است.

 با آن که اردوغان در ماجرای یمن، چند بار از عربستان حمایت کرده و علیه حوثی ها و ایران موضع گرفته، اما باز هم نتوانسته از سد برخوردهای سرد و بی اعتنایی عربستان و امارات متحده عربی بگذرد. چرا که بن سلمان، در پرونده قتل خاشقجی، به شدت از اردوغان و ترکیه کینه به دل گرفته و انتظار داشت که با یک شیرینی مختصر، از این نقطه ایست بازرسی، بگذرد. ولی اردوغان و تیم او این انتظار را برآورده نکردند و تاکتیک بازی خود را بر اساس منطق «احترام به سلمان، بی اعتنایی به بن سلمان»، طراحی کردند.

بن سلمان و اهداف مدیترانه ای اردوغان

محمد بن سلمان، در چند ماه اخیر نشان داده که برای تحت فشار قرار دادن ترکیه، از اقداماتی همچون ولخرجی و رفیق بازی ابایی ندارد و می تواند در شرق مدیترانه نیز، دست اندازهایی برای ترکیه ایجاد کند که یکی از آنها، دوستی و رفاقت با یونان و مشارکت در رزمایش نظامی هوایی در یونان و دیگری، تلاش برای تاثیرگذاری بر مواضع مصر، لیبی، قبرس، امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی در برابر ترکیه است.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه در سالیان اخیر و به ویژه پس از قتل جمال خاشقجی، همواره به دنبال این بوده که سررشته رابطه بین آنکارا و ریاض را با احترام نهادن به شخص ملک سلمان نگه دارد، اما حالا مشخص شده که اهمیت ولیعهد و نقش او در تعیین سیاست خارجی و تصمیمات کلان پادشاهی سعودی، بیش از آن چیزی است که تیم اردوغان تصور کرده بود.

در نتیجه، اگر تغییری در مواضع آنکارا نسبت به شخص محمد بن سلمان روی ندهد، رسیدن به وضعیت سفید در روابط بین ترکیه و عربستان سعودی، دشوار به نظر می رسد.

ارزیابی اجمالی اقدامات فعلی ترکیه در مورد عربستان سعودی، موید این واقعیت است که تیم اردوغان، از موضع گیری در قبال عربستان ابا می کند و امیدوار است با استفاده از ابزارهایی همچون میانجی گری های منطقه ای، از جمله کویت و دیگران، اهداف خود را با چراغ خاموش پیش ببرد و به طور آشکار و با صدای بلند علیه بن سلمان، موضع گیری نکند. چرا که ممکن است نه تنها دیگر مدارس ترکیه نیز در عربستان سعودی تعطیل شوند، بلکه این احتمال وجود دارد که موانع تازه ای هم بر سر راه رابطه با مصر و یونان به وجود بیاید.