به گزارش بهداشت نیوز، روزه داری در ماه رمضان تأثیرات قابل توجهی را برای سلامتی به اثبات رسانده است. روزه گرفتن در ماه رمضان ممکن است بر متابولیسم بدن و رفتار انسان تأثیر بگذارد. در بین بیماران، عواملی از جمله تغذیه، خوابیدن و تغییر در برنامه‌های روزانه می‌تواند کنترل بیماری آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
علاوه بر این، محدودیت غذا و کالری، به عنوان عامل مداخله قوی برای بهبود بیماری‌های مختلف، منجر به کاهش آسیب‌های ناشی از آن بیماری‌ها می‌شود. با این حال، این مهم برای تمامی بیماری‌های صدق نمی‌کند.
تحقیقات مختلفی برای ارزیابی تأثیر روزه داری ماه رمضان بر دستگاه گوارش انجام شده است. سرعت پیشروی اختلالات دستگاه گوارش می‌تواند با روزه داری، افزایش یا کاهش یابد. در زیر به بررسی کلی شواهد موجود در مورد تأثیر روزه داری در ماه رمضان بر اختلالات گوارشی و نیز نکات مهم تغذیه در کنترل آن‌ها پرداخته می‌شود.
سوء هاضمه
سوء هاضمه یک اختلال دستگاه گوارش است که همراه با ناراحتی معده، احساس پریشانی، سیری اولیه، حالت تهوع، استفراغ و گا‌ها همراه با ایجاد خلط است. در مطالعات اخیر گزارش شده است که شیوع سوءهاضمه در سراسر جهان افزایش یافته است. شیوع سوءهاضمه در ایران حدود ۳۰٪ است. در یک مطالعه مقطعی هیچ ارتباط معنی داری بین روزه داری و فراوانی یا شدت علائم سوء هاضمه مشاهده نشد. اگرچه مطالعه دیگری گزارش داد که بیماران مبتلا به علائم اختلال هاضمه و دارای سابقه بیماری زخم معده در معرض خطر افزایش یا تشدید زخم معده ناشی از ناشتا بودن قرار دارند.
نکات مهم روزه داری و سوء هاضمه
از دریافت مواد غذایی که علائم را تشدید می‌کنند پرهیز کنید، مانند کالباس و سوسیس، ترشی ها، سرکه، نوشابه، غلات، چای غلیظ، غذا‌های شور، پیتزا و فست فود، هندوانه، فلفل قرمز و حتی ماکارونی (پاستا).
در مقابل غذا‌های زیر باعث بهبود علائم سوءهاضمه می‌شود: سیب، برنج، آب نبات سفت، نان، سیاه دانه و دمنوش آن، خرما، عسل، ماست، پنیر و گردو؛ و در گروه چربی، دریافت چربی ناشی از مواد سرخ کردنی، باعث تشدید علائم، اما گردو و بادام باعث کاهش علائم می‌شود.
ریفلاکس مری بازگشت (غذا از معده به مری)
وقوع ریفلاکس گوارشی در روز‌های روزه داری در ماه رمضان بیشتر است. این عامل می‌تواند به دلیل خوردن بیش از حد سریع غذا و یا عدم جویدن کامل غذا یا جویدن با دهان باز باشد. همچنین سیگار کشیدن در افطار و سحر، نوشیدن بیش از حد نوشیدنی‌های گازدار و کافئینه مانند کولا، قهوه و چای و خوردن غذا‌های چرب و تند این عارضه را به شدت تشدید می‌کند.
نکات مهم روزه داری و ریفلاکس مری
در صورتی که افراد سالم و یا دارای سابقه کوتاه مدت و یا خفیف به ریفلاکس مری، قصد روزه داری دارند، نکات زیر توصیه می‌شود:
- وعده‌های غذای افطار به بعد خود را در تعداد بیشتر، ولی حجم کمتر دریافت نمایند.
- از دریافت حجم بالای غذا در وعده سحر یا افطار به شدت پرهیز کنند.
- در وعده افطار و به خصوص وعده سحر از دریافت مواد غذایی حاوی چربی بالا مانند چربی گوشت ها، انواع سس، خامه و شیرینی و غذای سرخ شده و لبنیات پرچرب پرهیز کنند.
- کلیه غذا‌ها آب پز یا بخارپز باشد.
- دریافت نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه و یا کافئینه مانند قهوه و چای پررنگ، سیر یا پیاز و یا جویدن آدامس را به شدت محدود کنند.
- از کشیدن سیگار به خصوص بعد از غذا پرهیز کنند. | که از مصرف آب در حین غذا خوردن بپرهیزند.
-روزه داری منجر به ایجاد یبوست و تشدید ریفلاکس می‌شود، لذا دریافت میوه و سبزی به خصوص در وعده سحر به حد کافی باشد تا از ایجاد آن جلوگیری کند.
- غذا را کامل بجوند و به آهستگی میل نمایند. دریافت غذا به صورت نیمه جامد و آب دار و پوره مانند بهتر است؛ و از مصرف میوه‌های ترش یا آب مرکبات تا حد امکان پرهیز کنند.
- با این حال پیشنهاد می‌شود افرادی که به طور مزمن سابقه طولانی مدت به این عارضه مبتلا هستند، روزه داری نکنند، چرا که ناشتایی ع طولانی مدت حتی در صورت رعایت دریافت مواد غذایی، باعث تشدید علائم و حتی ابتلا به دیگر بیماری‌های گوارشی می‌شود.
سندروم روده تحریک پذیر
سندرم روده تحریک پذیر یا IBS '، نوعی اختلال در عملکرد روده است که با درد مزمن در ناحیه شکم، احساس ناراحتی، نفخ و تغییر در عادات روده ای، بدون هرگونه علت دیگری، مشخص می‌شود. اسهال یا یبوست می‌توانند علامت غالب باشند که ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند. تاکنون مطالعه‌ای که بررسی اثر روزه داری بر علائم سندورم روده تحریک پذیر پرداخته باشد، انجام نشده است که بتوان به طور قاطع بیان کرد آیا روزه داری باعث ایجاد عوارض یا تشدید علائم این اختلال می‌شود یا خیر. با این حال توصیه‌هایی مبنی بر تقلیل علائم سندورم روده تحریک پذیر وجود دارد.
نکات مهم روزه داری و سندروم روده تحریک پذیر
- آب سرد نخورید: به عنوان وسوسه انگیز بودن آب سرد ممکن است | یک فنجان آب سرد بعد از یک روز طولانی از روزه گرفتن، بسیار جج دل چسب باشد. آب سرد، به ویژه در مقادیر زیاد، می‌تواند نشانه‌های IBS را تشدید کند.
- روزه خود را با خرما باز کنید.
- پروبیوتیک‌ها را در وعده سحر و افطار مصرف کنید: پروبیوتیک‌ها بهترین دوستان افراد مبتلا به IBS هستند. شما می‌توانید آن را در ماست و یا در کپسول در نزدیک‌ترین داروخانه خود پیدا کنید. اگر تصمیم به خرید کپسول پروبیوتیک داشتید، یکی را در افطار و دیگری را در سحر مصرف کنیدک
- از دریافت مواد غذایی که منجر به تشدید علائم شما می‌شود پرهیز کنید مانند گوشت قرمز، گل کلم، شیر، کافئین و یا غذای تند.
- از دریافت حجم بالای غذا در وعده افطار یا سحر پرهیز کنید. معده شما در طول این ماه بسیار حساس است. دریافت ناگهانی یک وعده غذای بزرگ در افطار باعث تشدید درد معده و ایجاد رفلاکس و نفخ گوارشی
می‌شود. حتی بهتر است افطار را با سوپ شروع کنید.
- نیم ساعت بعد از افطار یک نوشیدنی گیاهی بنوشید: چای نعنا و م ع زنجبیل کمک می‌کنند. همه آن‌ها معده را آرام می‌کنند و گرفتگی و گاز را کاهش می‌دهند.
- یک تا یک ساعت و نیم بعد از افطار به مدت ۳۰ دقیقه پیاده روی کنید: پیاده روی متابولیسم شما را به خوبی کنترل می‌کند و باعث کاهش با استرس می‌شود که کاهش استرس از شدت IBS کم می‌کند.
- از دریافت بیش از حد غذا بپرهیزید؛ و قبل از سیر شدن کامل، غذا خوردن را توقف کنید.
- از دریافت زیاد حبوبات به دلیل نفاخ بودن آن‌ها بپرهیزید. * مصرف برنج، ذرت، نان و بیسکوییت و کمی شیرینی مجاز است.
- از مصرف سبزی‌هایی مانند کنگر، تره فرنگی، چغندر، نخود سبز و قارچ پرهیز کنید.
- از دریافت رازیانه، کاسنی و عرق کاسنی پرهیز کنید.
- در صورت اسهال از دریافت مواد کافئینه و نوشیدنی گازدار و مواد غذایی حاوی قند و شکر بالا پرهیز کنید.
- چربی غذای شما باید در حد اعتدال باشد.
- در صورت یبوست از سبزیجات خام استفاده کنید، البته باید مایعات دریافتی شما بیش از ۸ لیوان در روز باشد. همچنین دریافت مکمل پسیلیوم به بهبود یبوست شما کمک می‌کند.
- در صورت نفخ شدید از دریافت کلم، ترب، پیاز، خیار، ذرت، موز، آلو خشک، کشمش، شیر، غذای پرچرب، مواد غذایی حاوی شیرین کننده ۲ مصنوعی مانند سوربیتول، نان سبوس دار پرهیز کنید.
-کنترل استرس و کاهش آن مهم‌ترین نکته در بهبود IBS است.
زخم معده
بیماری زخم معده یک اختلال دستگاه گوارش است که با آسیب مخاطی ثانویه به دیواره معده و ترشح بیشتر اسید معده در معده و دوازدهه مربوط می‌شود. یک مطالعه نشان داد که روزه داری ترشح اسید معده را افزایش میدهد، هر چند این اثر پس از پایان ماه رمضان کاهش می‌یابد. مطالعه دیگری در طول ماه رمضان PH معده را اندازه گیری کرد و نشان داد که اسیدیته معده عمدتا در ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر بیشتر می‌شود.
این تغییرات ترشحی معده احتمالا با افزایش نشانه‌های سوءهاضمه در طی ماه رمضان همراه است. یک مطالعه اعلام کرد که در صد ابتلا به زخم معده بعد و عوارض ناشی از آن، پس از ماه رمضان افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، مطالعه دیگری برای ارزیابی بیماران مبتلا به درد قسمت اعظم معده و ارجاع برای آندوسکوپی، در طول و بعد از ماه رمضان نشان داد که زخم‌های معده و دوازدهه در طول ماه رمضان افزایش می‌یابد. با این حال تنها برخی شواهد نشان میدهد که بیماران مبتلا به زخم معده در صورتی که از دارو‌های درمانی خود به خوبی استفاده کنند می‌توانند روزه بگیرند. آن‌ها دریافتند که روزه داری در صورت کنترل دارو‌های مصرفی، اثر بدتری بر اروند زخم دوازدهه یا معده ندارد.
نکات مهم روزه داری و زخم معده
- وعده‌های افطار تا سحر را در تعداد بیشتر و حجم کمتر دریافت نمایید.
- از مصرف چای پررنگ، شکلات، نوشابه، شیر کاکائو و قهوه به مقدار زیاد پرهیز کنید. این مواد به خصوص در ناشتایی طولانی مدت اثرات سوء بیشتری دارند.
- به دریافت پروتئین را به خصوص در وعده سحر افزایش دهید. بدین منظور از شیر کم چرب یا گوشت بخار پز یا سفیده تخم مرغ استفاده کنید.
خون ریزی مزمن دستای گوراش فوقانی
حدود ۲۵ درصد از بیماران مبتلا به زخم معده دارای عوارض جدی مانند خونریزی، سوراخ شدن و یا انسداد خروجی معده هستند. شواهد نشان میدهد که عوارض زخم گوارش در طول روز‌های ماه رمضان بیشتر از دیگر ماه‌ها است.
حتی نشان داده شده است که تعداد بیماران مبتلا به خونریزی شدید دستگاه گوارش در ماه رمضان به طور معنی داری بیشتر از سایر ماه‌ها بوده و بیماری زخم معده به عنوان دلیل اصلی ایجاد کننده آن شناخته شده است.
این شواهد نشان داد که در بیشتر بیماران بستری شده در ماه رمضان خونریزی زخم دوازدهه دیده می‌شود. نتایج مطالعات انجام شده بیان می‌کند که در صورت وجود زخم دوازدهه، روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان خونریزی دستگاه گوارش را افزایش میدهد. چرا که اغلب، مدت زمان ناشتایی به بیشتر از ۱۲ ساعت می‌رسد؛ لذا تحت هیچ شرایطی برای افراد دارای خونریزی دستگاه گوارش، روزه داری توصیه نمی‌شود. این افراد می‌بایست طبق پروتوکول درمانی و تحت نظارت پزشک خود به معالجه کامل به مدت طولانی پیش بروند.
روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان در افراد سالم بی ضرر است، اما در افراد مبتلا به اختلالات حاد و یا مزمن دستگاه گوارش، ممکن است مضر باشد، زیرا شدت عوارض برخی از آن‌ها را افزایش میدهد. به طور کلی عوارض گزارش شده ناشی از روزه داری در افراد دارای ریفلاکس مری کمتر، و در افراد مبتلا به زخم معده یا دوازدهه و خصوصا در افراد دارای خونریزی دستگاه گوارش به مراتب بیشتر است. روزه داری تنها در برخی و از این افراد در صورت بدخیم نبودن و عدم تشدید علائم و با رعایت نکات تغذیه ای، دریافت دارو و نظارت پزشک جایز است.
منبع: میزان