مقدمات و موانع عادی سازی روابط بین ترکیه و امارات

به گزاش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در چند روز اخیر، تلاش کرده در منطقه دریای سیاه، دست به دیدارهای فشرده بزند و با همتایانی از کشورهایی نظیر گرجستان، رومانی و لهستان، دیدار تازه کند.

در این سوی میدان و در شرق مدیترانه هم، در حال رایزنی با مصر، یونان و مالت است.

درست در چنین شرایطی است که انتشار خبر تماس تلفنی چاووش اوغلو با عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر امور خارجه امارات متحده عربی از سوی سی.ان.ان ترک و برخی از رسانه های نزدیک به حزب عدالت و توسعه، توجه ها را به سوی خود جلب کرد.

در شرایطی که آنکارا خود را مهیا می کند تا هیات دیپلماتیک در سطح معاون وزیر به قاهره اعزام کند، تماس چاووش اوغلو با همتای اماراتی، اقدام مهمی است که نشان دهنده اهداف جدید سیاست خارجی ترکیه است.

باز هم دیپلماسی رمضان

رسانه های وابسته به حزب حاکم ترکیه، از ارائه هر گونه توضیحی در مورد تماس تلفنی چاووش اوغلو – بن نهیان خودداری کرده و به این اکتفا کرده اند که این گفتگو، به مناسبت ماه مبارک رمضان و تبریک تلفنی این ماه بوده است.

اما 10 روز از آغاز ماه مبارک سپری شده و قبلاً هم رسانه های ترکیه، با به کار بردن عبارت «دیپلماسی رمضان» اعلام کرده بودند  که تماس تلفنی مولود چاووش اوغلو با همتای مصری اش سامح الشکری، اتفاق مهمی بوده است.

چاووش اوغلو در حالی با عبدالله بن زاید آل نهیان تماس تلفنی برقرار کرده که آخرین دیدار آنها در سال 2016 میلادی و در ابوظبی صورت گرفت و از آن زمان تاکنون، روابط بین ترکیه و امارات متحده عربی، در یک دوره انجماد و اتخاذ مواضع تند و تیز باقی مانده است.

در جریان تحولات موسوم به بهار عربی، کشور ترکیه و حزب حاکم این کشور یعنی حزب عدالت  توسعه، به شکلی بی محابا در کنار اخوانی های مصر، تونس و دیگر کشورهای عربی ایستادند و از آنان حمایت کردند.

اما عربستان سعودی و امارات، مسیر دیگری داشتند و پس از کودتای ژنرال سیسی در مصر و برچیده شدن قدرت محمد مرسی و همراهان او، مثلث عربستان – امارات – مصر، نه تنها در پرونده های سوریه، تحریم قطر و تحولات لیبی، بلکه در کل معادلات دیپلماسی منطقه، علیه ترکیه گارد گرفت.

دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه نیز یک مجموعه عظیم رسانه ای و ماشین تبلیغاتی بزرگ را برای ضدیت با آنان به کار گرفت و در این میان، رویدادهایی همچون قتل وحشیانه جمال خاشقجی، درگذشت مبهم مُرسی و برخی مسائل دیگر، به کاتالیزورهایی تبدیل شد که ترکیه را روز به روز از این کشورها دورتر کرد.

روزنامه ینی شفق که همواره تحت امر اتاق فکر حزب عدالت و توسعه بوده و دیدگاه های اخوانی یوسف کاپلان، ابراهیم کاراگل، یاسین آکتای و دیگران را بازتاب می دهد، در چندین شماره، عکس محمد آل نهیان را در صفحه نخست منتشر کرده و او را قاتل و خائن نامیده است.

محی الدین آتمان مسئول بخش سیاست خارجی «مرکز مطالعات سیاسی اقتصادی» (SETA) اعلام کرده که امارات، کانون اصلی تمام فتنه ها و توطئه های شکل گرفته علیه ترکیه در منطقه است.

آتمان که از معاونین برهان الدین دوران مشاور ارشد اردوغان است، سیاست های امارات را خطرناک وصف کرده است. در همین حال، عبدالله اربوغا، از دیگر تحلیلگران نزدیک به آکپارتی نیز معتقد است که رفاقت امارات و رژیم صهیونیستی، برای کل منطقه پیامدهای منفی دارد.

حسین حیات سَوَر تحلیل گر روزنامه جمهوریت ترکیه چندی پیش اعلام کرد که بر اساس تحلیل ها و جمعبندی های چاووش اوغلو، امارات، تمایل دارد با ترکیه وارد یک روند روابط سیاسی – اقتصادی جدید شود، اما ترکیه انتظاراتی دارد و چشم به راه است که امارات، گامی بردارد.

روابط ترکیه و امارات در آیینه اقتصاد

پیش از این و در بهمن ماه سال 1399 شاهد این بودیم که انور قرقاش که در آن دوره پست وزیر مشاور در امور وزارت خارجه را بر عهده داشت، در گفتگو با بلومبرگ، اعلام کرده بود که امارات از تنش با ترکیه ناخشنود است و امارات متحده برای ترکیه، یک شریک تجاری مهم است.

نخستین اقدام برای ارتقای سطح روابط و همکاری های اقتصادی بین آنکارا و ابوظبی در سال 2000 میلادی برداشته شد و در این سال شورای همکاری اقتصادی بین ترکیه، شارجه، دبی و ابوظبی تشکیل شد.

نگاهی به حجم مبادلات تجاری بین ترکیه و امارات متحده عربی، نشان دهنده این است که بازار امارات برای صادرکنندگان ترکیه، همواره یک بازار جذاب و مهم بوده است.

ترکیه به امارات متحده عربی لوازم برقی، ماشین آلات کشاورزی و صنعتی، پوشاک و سنگ های قیمتی صادر می کند و از این کشور، طلا، آلومینیوم، جواهرات، روغن های صنعتی، آهن و مواد شیمیایی می خرد.

بر اساس اطلاعاتی که از سوی سازمان ملی آمار ترکیه (TÜİK) و وزارت امور خارجه این کشور منتشر شده، حجم مبادلات تجاری بین ترکیه و امارات، با فراز و فرودهای چشمگیری روبرو شده و در سال 2013 میلادی، کل حجم مبادلات در حد 10 میلیارد و 350 میلیون دلار بوده، اما در نقطه اوج و در سال 2017 میلادی به مرز 15 میلیارد دلار رسیده ولی در سالیان بعد، با کاهش جدی مواجه شده است. به نحوی که کل مبادلات طرفین در سال 2019 بر رقم 7 میلیارد دلار ایستاد و در سال 2019 میلادی نیز به زحمت به مرز 8 میلیارد دلار، نزدیک شد.

امارات، موی دماغ ترکیه در مدیترانه

یکی از مهم ترین رویدادهای سیاسی مرتبط با منافع ملی ترکیه در سال 2020 میلادی و در حوزه شرق مدیترانه، ورود دو بازیگر عرب به معادلات پیچیده این حوزه سیاسی – جغرافیایی بود. یکی امارات متحده عربی و دیگری عربستان سعودی.

شواهد نشان می دهد که تصمیم امارات متحده عربی برای عادی سازی روابط خود با رژیم صهیونیستی، تنها بر پرونده فلسطین اثر نگذاشته و در مدیترانه نیز معادلات جدیدی را رقم زده است.

یکی از این معادلات، دو نشست و دیدار حساس انور قرقاش با گابی اشکنازی وزیر رژیم صهیونیستی بود.

در یکی از این دیدارها که در شهر باووس قبرس روم صورت گرفت، سناریوی تقویت همکاری های قبرس و یونان با امارات و عربستان، مورد توجه قرار گرفت.

متعاقب این اتفاق بود که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی، 4 فروند از جنگنده های نیروی هوایی پادشاهی سعودی را برای رزمایش به آتن فرستاد و پس از آن نیز گفته شد که امارات و اسرائیل در حال تدوین متنی برای ارتقای همکاری بین آتن و ریاض هستند و بعید نیست که در آینده ای نزدیک، یونان و عربستان، قدم در مسیر جدیدی از ائتلاف و تفاهم سیاسی بگذارند.

این در حالی است که این دو کشور، حوزه جغرافیایی مرتبط ندارند و تنها نقاط مشترک برای آنان عبارتند از: نخست، جبهه گرفتن در برابر ترکیه. دوم، استفاده از ظرفیت های نفوذ عربستان سعودی در مصر و لیبی به منظور اثرگذاری بر معادلات شرق مدیترانه و شمال آفریقا.

ترکیه به زودی به منظور ساماندهی مجدد روابط خود با مصر، هیاتی را به این کشور اعزام می کند. اما هنوز مشخص نیست که آیا عادی سازی روابط ترکیه با مصر، الزاماً نیازمند آن است که رابطه با امارات متحده عربی و عربستان سعودی نیز در یک بسته دیپلماتیک واحد گنجانده شود یا خیر.

هنوز این هم مشخص نیست که آیا ترکیه در حوزه شرق مدیترانه و مسائل دیگر، به نقطه ای می رسد که با رژیم صهیونیستی نیز به سمت عادی سازی کامل برود، یا ترجیح می دهد این پوشه، فعلاً به قول ترک ها بر رف بماند و روی میز گذاشته نشود.