افزایش پدیده مهاجرت و فرار مغزها در ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، نتایج یک تحقیق میدانی نشان می دهد که مشکلات اقتصادی و به ویژه بیکاری در ترکیه، طی چند سال اخیر، بر جوانان این کشور اثر سوء گذاشته و بخش قابل توجهی از آنان به دنبال مهاجرت هستند.

روزنامه ملی گازته ترکیه امروز با ارائه گزارشی مفصل به این موضوع پرداخته و خاطر نشان کرده که دو دلیل و مشکل عمده باعث شده شمار جوانان مشتاق به مهاجرت در ترکیه، سال به سال بیشتر شود.

این دو مشکل، عبارتند از:

1.تنش و التهاب در فضای سیاسی و اجتماعی.

2.مشکلات اقتصادی و به ویژه بیکاری میلیون ها جوان فارغ التحصیل.

گزارش مزبور نشان دهنده این است که ترکیه از مقام 93 لیست کشورهای مرفه و خوشبخت، با تنزل 11 پله ای به مقام 104 رسیده است.

نتایج اولیه گزارش رفاه و احساس خوشبختی در ترکیه، چنین تابلویی را در مورد مهاجرت و اشتیاق به رفتن، ترسیم می کند:

الف) نیمی از جمعیت ترکیه، تمایل دارند از کشورشان خارج شوند و در جایی دیگر زندگی کنند. اما این میزان، در جوانان، بیشتر است و آمارها نشان دهنده افزایش پدیده موسوم به «فرار مغزها» در ترکیه و تمایل 7 نفر از هر 10 جوان این کشور برای ساخت یا جستجوی آینده در خارج از کشور است.

ب) بر اساس آمارهای یونسکو، هر سال دست کم پنجاه هزار نفر از دانش آموزانی که در ترکیه دیپلم گرفته اند، برای تحصیلات دانشگاهی به کشورهای دیگر می روند.

ج) در لیست 32 کشوری که بیشترین میزان سالانه فرار مغزها را ثبت کرده اند، ترکیه بر پله بیست و چهارم ایستاده است.

کارشناسان معتقدند که اگر چه در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه، تعداد دانشگاه های ترکیه چند برابر شده و بسیاری از این دانشگاه ها، دولتی و دارای خوابگاه هستند و امکان تحصیلات بدون پرداخت هزینه را فراهم کرده اند، اما میزان کیفیت تحصیل به شدت پایین آمده و تنها 1 دانشگاه ترکیه در لیست پانصد دانشگاه برتر جهان است.

علاوه بر این، فارغ التحصیلان، نه در بازار و بخش خصوصی و نه در نهادهای دولتی، شانس چندانی برای یافتن کار ندارند.

بله. حتماً می روم

شرکت نظرسنجی ماک (MAK) با همکاری تیمی از دانشکده جامعه شناسی دانشگاه یدی تپه، در یک نظرسنجی میدانی گسترده با جامعه هدف 8 هزار نفری، از جوانان پرسیده است: آیا به شرط اعطای فرصت موقت کار یا تحصیل حاضرید به خارج از کشور بروید؟

پاسخ های جوانان به این سوال، از این قرار است:

1. بله. حتما می روم. 6100 نفر معادل 76.2 درصد.

2.بله. اما با شرایط مشابه، در کشورم می مانم. 1120 نفر معادل 14 درصد.

3.خیر. حتماً در کشورم می مانم. 440 نفر معادل 5.5 درصد.

4. بدون تصمیم/ بدون پاسخ. 340 نفر معادل 4.3 درصد.

خسارت سالانه 25 میلیارد دلاری فرار مغزها

کارشناسان آموزش در ترکیه، معتقدند که میزان خسارت ناشی از فرار مغزها، بسیار بیش از آن چیزی است که تصور می شود. آنان به این نتیجه رسیده اند که فرار مغزها و مهاجرت صاحبان استعدادهای درخشان و مغزهای متخصص ترکیه به خارج از کشور، سالانه دست کم 200 میلیارد لیره (25 میلیارد دلار آمریکا) هزینه بر دست ترکیه می گذارد.

جالب اینجاست که طبقه مرفه ترکیه و به ویژه قشری که از آنان به نام نوکیسه یاد می شود، در چند سال گذشته، عادت و رویه جدیدی پیدا کرده و فرزندان خود را نه در مقطع پس از پایان دبیرستان، بلکه در همان سال اول آغاز دبیرستان به اروپا و آمریکا می فرستند!

تحقیقات دانشگاه یدی تپه و موسسه مارک نشان دهنده این است که در 3 دبیرستان مهم و مشهور کلانشهر استانبول و در سال 2020 میلادی، مهاجرت دانش آموزان پس از اخذ دیپلم به خارج برای پیگیری تحصیلات دانشگاهی از این قرار است:

1.دبیرستان استانبول: 46.7 درصد از دانش آموزان دیپلمه.

2.دبیرستان آلمانی فعال در شهر استانبول: 94.7 درصد از دانش آموزان دیپلمه.

3.دبیرستان پرآوازه گالاتاسارای استانبول: 32.6 درصد از دانش آموزان دیپلمه.

نمودار بالا آمار دانش آموزانی را نشان می دهد که در بهترین دبیرستان ترکیه یعنی «دبیرستان پسرانه استانبول» تحصیل کرده و پس از اخذ دیپلم، برای تحصیل در دانشگاه، به خارج از کشور رفته اند.

نمودار پایین نیز همین موضوع را بر اساس درصد، به نمایش می گذارد. (ذکر دو نکته در مورد دبیرستان های پسرانه ضروری است: اغلب خانواده های محافظه کار و خانواده هایی که قصد دارند فرزند پسر آنها در بهترین دانشگاه ها تحصیل کند، فرزند خود را به جای دبیرستان مختلط مرسوم، به دبیرستان تک جنسیتی می فرستند. دوم این که در چند سال اخیر، هم روند سپردن وثیقه برای اعزام دانش آموزان به خارج و هم روند قانونی خرید پایان خدمت سربازی، راه را برای سربازی نرفتن دانش آموزان خانواده های متوسط و مرفه، هموار کرده است.)

مهاجرت از کانون مهاجرین

افزایش تمایل به مهاجرت از ترکیه در حالی است که ترکیه به خاطر موقعیت جغرافیایی اش، مهم ترین گذرگاه مهاجرت غیرقانونی از شرق به غرب است و هر ساله صدها هزار نفر از کشورهای مختلف آسیا و آفریقا برای رسیدن به یونان، ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی، از خط ترکیه عبور می کنند.

اما موضوع مهاجرت دانش آموزان و نخبه ها به خارج از کشور، غالباً مربوط به حوزه مهاجرت قانونی و رسمی است.

در این میان، مساله مهم اینجاست که نظام اقتصادی و اجرایی کشورهای مرفه اروپایی، برای پذیرش جوانان مستعد متخصص ترکیه ای و جوانان توانمند دیگر کشورها، شرایطی را فراهم می کند و امتیازات و تسهیلاتی را در اختیار آنان قرار می دهد که امکان بازگشت به کشور پس از پایان تحصیل، به صفر نزدیک می شود و به عبارتی دیگر، رسیدن بخشی از جوانان مستعد به رفاه و امکان تحصیل و کار، به قیمت آن تمام می شود که کشورشان، بخش مهمی از بزرگترین سرمایه های آتی و ثروت بالقوه منابع انسانی اکنون و آینده را از دست دهند.