سیاست پهپادی ترکیه؛ کارت زرد روسیه و کارت قرمز کانادا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ترکیه در روزهای اخیر و در مورد پهپادهای مسلح خود، از دو کشور مهم، یک کارت زرد و یک کارت قرمز دریافت کرد.

ابتدا روسیه در مورد فروش پهپاد بیرقدار به اوکراین، به مقامات آنکارا هشدار داد و سپس وزارت امور خارجه کانادا، مجوز فروش قطعات حساس موتور پهپاد و دیگر تسلیحات نظامی به ترکیه را ابطال کرد.

این اتفاق، موجب شد که یک بار دیگر، این واقعیت مورد توجه قرار بگیرد که کشورهای مختلف، نسبت به برخی اقدامات جنجالی ترکیه در حوزه صنایع دفاعی، بی تفاوت نیستند.

اگر چه استفاده از پهپاد در برخی حوزه های دفاعی و امنیتی، دستاوردهای قابل توجهی برای ترکیه به دنبال آورده اما ظاهراً صادرات این سلاح به کشورهای دیگر، هزینه های سیاسی جدیدی بر دست دولت اردوغان گذاشته است.

از قره باغ تا دریای سیاه

تنش در دریای سیاه و صف آرایی و جبهه بندی نظامی روسیه و اوکراین علیه همدیگر، توجه رسانه های جهان را به سوی خود جلب کرد و در این میان، نقش ترکیه نیز در این ماجرا از چشم مسکو دور نماند. چرا که فروش پهپادهای مسلح بیرقدار ترکیه به اوکراین، بازتاب گسترده ای در رسانه های روسیه پیدا کرد و مقامات دولت روسیه به این اقدام آنکارا معترض شدند.

اول سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه در یک مصاحبه مطبوعاتی، آشکارا اعلام کرد که کشورش از فروش پهپادهای ترکیه به اوکراین ناخشنود است و این اقدام را به ضرر روابط آنکارا – مسکو می داند.

 سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه نیز در سفر به قاهره، به طور شفاف، اقدام ترکیه در فروش پهپاد به اوکراین را یک اقدام غلط دانست و از ترکیه و کشورهای دیگر خواست در جهت میلیتاریزه کردن و تقویت نظامی اوکراین، اقدام نکنند.

البته حساسیت روسیه نسبت به موضوع پهپادهای ترکیه، در روزهای اخیر نمایان شده اما قبلاً نیز رسانه های روسیه نشان داده بودند که کارشناسان نظامی و امنیتی مسکو، در مورد این مساله حساس هستند. آنها به این موضوع اشاره کرده بودند که اوکراین، بر فراز دریای سیاه، پهپادهای خریداری شده از ترکیه را آزمایش کرده است. همان پهپادهایی که قبلاً در جنگ قره باغ، معادلات را به نفع جمهوری آذربایجان تغییر دادند.

موضع کانادا؛ لابی ارامنه یا دستورالعمل داخلی؟

در پاییز سال 2020 میلادی و در گرماگرم جنگ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، لابی دیاسپورای ارمنی، یک بار دیگر نشان داد که در آمریکا و اروپا به طور مداوم علیه ترکیه کار می کند و نمونه مهم آن، مراجعه یک هیات ارمنی به مسئولان کانادا و بیان گلایه آنان در مورد فروش قطعات پهپاد به ترکیه بود.

آن دیدار کار خود را کرد و وزارت امور خارجه کانادا اعلام کرد که مجوز صدور قطعات پهپاد به ترکیه را به حالت تعلیق درآورد. جالب اینجاست که در لندن نیز همین اتفاق روی داد و ارامنه کاری کردند که انگلیس نیز از فروش برخی قطعات دیگر به ترکیه، خودداری کند.

اما واقعیت این است که امضای توافق نامه تجارت تعرفه آزاد بین آنکارا و لندن و نگرش خاص بوریس جانسون، موجب آن شد که انگلیس در این مورد، به اندازه کانادا، سفت و سخت عمل نکند.

ترکیه در چند ماه اخیر، بارها تلاش کرد تا کانادا را اقناع کند اما این اتفاق نیفتاد و تحریم قاطعانه، جای تعلیق را گرفت. مارک گارنو وزیر امور خارجه کانادا، اقدام قاطعانه ای انجام داد و با انتشار بیانیه‌ ای از تصمیم لغو مجوز صادرات دفاعی به ترکیه خبر داد.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه تلاش کرد تا همتای کانادایی خود را منصرف کند. اما او در گفتگو با رسانه ها اعلام کرد:« ترکیه یکی از  متحدان مهم ناتو به شمار می آید. اما استفاده از تسلیحات نظامی تولید شده در کانادا در جنگ قره باغ، با سیاست خارجی ما و تضمین‌ های استفاده نهایی از سوی کشور ترکیه منطبق نیست».

البته موضع گیری کانادا در خصوص این تحریم تسلیحاتی، صرفاً از سوی دولت نبود و تولیدکننده قطعات مزبور نیز، توضیحات لازم را به رسانه ها ارائه داد.

مارتین لانگلیر معاون مدیر عامل شرکت کانادایی (Bombardier Recreational) گفته است: «از روزی که وارد این حوزه شدیم، دستور العمل روشنی تدوین کردیم که همه موتور‌های تولید شده در شرکت ما، صرفاً به منظور اهداف علمی و انسانی مورد استفاده قرار بگیرد. اما دیدیم که ترکیه برخلاف خواست ما عمل کرد و در جنگ قره باغ، از پهپادهایی استفاده کرد که موتورهای ما روی آن نصب شده بود».

تولید یا مونتاژ؟ مساله این است

سلجوق بیرقدار داماد کوچک رئیس جمهور ترکیه که خود و خانواده اش، سالها در حوزه تولید پهپاد کار کرده اند، قبل از آن که چند نوع از پهپادهای مسلح بیرقدار تی.بی 2 و 3 را بسازد، مدل هایی به نام حرُ کوش (پرنده آزاد)، دمیر آغ (شبکه آهنین) و چند پهپاد دیگر ساخته است.

او قبلاً اعلام کرده بود: «در آغاز راه، تنها 60 درصد از تولید پهپاد، ملی و داخلی بود اما این نسبت در شرایط فعلی به 93 درصد رسیده است.» اما حالا با مواضع اعلام شده از سوی کانادا و تحریم صورت گرفته از سوی شرکت کانادایی (Bombardier Recreational) مشخص شده که اصلی ترین قطعات موتور پهپادهای بیرقدار، از خارج خریداری می شود.

ضمن این که در مورد میزان خودکفایی ملی دو سیستم حیاتی دیگر پهپادهای ترکیه یعنی دوربین های قدرتمند و سیستم هماهنگ کننده هدایت از راه دور، اطلاعات روشنی در دست نیست.

گونتای شمشک از تحلیل گران خبرترک ترکیه  متخصص در صنایع هوانوردی گفته است: «ترکیه در سال 1940 عضو سازمان بین المللی هوانودری شده و هواپیما ساخته است. اما پس از آن متوقف شد و کاری نکرد. بنابراین، تولید پهپادهای متنوع، جبران سالهای از دست رفته است».

دانیل گیتینگر کارشناس آمریکایی متخصص در طراحی و استفاده از انواع درون و پهپادها نیز گفته است: «ترکیه در صنعت پهپاد، به دنبال یک حضور جهانی جدی است و تنوع قابل توجهی در طراحی و تولید انواع پهپادهای ساخت ترکیه مشاهده می کنیم. ترکیه، برخی سنسورهای پهپادهای خود را از آلمان و قطعاتی را هم از کانادا می خرد اما چنین چیزی غیرمعمول نیست و آمریکا نیز برخی قطعات پهپادهای تولیدی اش را از خارج وارد می کند. اما به نظر می رسد وابستگی ترکیه به واردات قطعات، بیشتر است».

علاوه بر جمهوری آذربایجان و اوکراین، تونس، قطر، صربستان و لیبی نیز در لیست کشورهایی هستند که یا از ترکیه پهپاد خریده اندو یا قرار است در آینده ای نزدیک خریداری کنند. حساسیت درمورد صادرات پهپادهای ترکیه در حالی است که در مورد پهپادهای چینی، آمریکایی و رژیم صهیونیستی، واکنش خاصی وجود ندارد.

ذکر این نکته مهم است که استفاده از امکان رصد هوایی و کارکردهای متنوع پهپاد در حوزه های دفاعی و علمی، از اهمیت بالایی برخوردار است اما  تمرکز مداوم و توصیف این سلاح به عنوان یک نقطه عطف، رویکردی جنجالی و اغراق آمیز است و صدور آن به کشورهای دیگر به منظور به کارگیری در منازعات منطقه ای، تبعاتی برای ترکیه دارد و با توجه به مشکلات اقتصادی این کشور و وابستگی به منابع انرژِی، توریسم و دیگر حوزه ها، می توان چنین پیش بینی کرد که پهپادهای ساخت داخل در ترکیه، نهایتاً به یک سلاح اثرگذار برای تامین امنیت داخلی تبدیل شوند و با توجه به فشارهای سیاسی و تبعات اقتصادی و تحریم، امکان صدور گسترده آن به کشورهای دیگر، وجود نخواهد داشت.