رمزگشایی از یک راز مهم در شاهنامه

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب «راز رویین‌تنی اسفندیار» به قلم سجاد آیدنلو به تازگی با همکاری نشر سخن و بنیاد موقوفات افشار منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک قرار گرفت. 

آیدنلو که تاکنون آثار متعددی در حوزه شاهنامه‌پژوهی منتشر کرده است، در کتاب جدید خود به سراغ چگونگی و چرایی رویین‌تنی اسفندیار رفته است. او در این کتاب 15 روایت و اشاره قدیمی از منابع سده پنجم تا دوره قاجار و هشت فرضیه و نظر از معاصران درباره چگونگی رویین‌تن شدن اسفندیار را طرح و بررسی کرده و سرانجام این احتمال را مطرح کرده است که سبب رویین‌تنی اسفندیار در شاهنامه، داشتن و پوشیدن زره ویژه زخم‌ناپذیر است.

اسفندیار از پهلوانان شاخص و تراز اول در شاهنامه است. اگر قرار باشد بزرگترین پهلوان شاهنامه پس از رستم را معرفی کنیم، او بی‌چون و چرا اسفندیار خواهد بود. شخصیت اسفندیار در شاهنامه از چند وجه قابل ملاحظه است؛ نخست آنکه او پسر گشتاسب، پادشاه کیانی بود. از سوی دیگر، او پهلوانی بود که جز رستم هماوردی نداشت و حتی رستم در جنگ با او دچار عجز شد و اگر نبود هدایت و راهنمایی سیمرغ، رستم قافیه جنگ را به اسفندیار می‌باخت. از دیگر سو، اسفندیار را حامی زرتشت و گستراننده دین او می‌دانند. اما نکته دیگری نیز درباره شخصیت اسفندیار در شاهنامه وجود دارد که او را از دیگر پهلوانان متمایز می‌کند و آن رویین‌تنی اسفندیار است. 

اندیشه رویین‌تنی ریشه‌ای کهن دارد که چرایی به وجود آمدن آن را باید در میل انسان به جاودانگی دانست. دکتر اسلامی ندوشن در مقاله‌ای به این موضوع پرداخته و می‌نویسد: رویین‌تنی کنایه‌ای از آرزوی بشر به آسیب‌ناپذیر ماندن است، و این خود می‌پیوندد به آرزوی بی‌مرگی و عمر جاوید. انسان از قدیم‌ترین زمان می‌خواسته است که زندگی خود را بر روی خاک هر چه درازتر کند، و حتی آن را به صورت ابدی درآورد. اهمیت موضوع به حدی است که کهن‌ترین اثر ادبی که برجای مانده است، حاوی این معنی است؛  و آن حماسۀ گیل گمش، پادشاه و پهلوان و نیمه ایزد سومری است که بعد به بابل و آشور نیز انتقال پیدا کرد. جوهر حماسۀ گیل گمش عبارت است از چاره ناپذیری مرگ، یعنی مصیبتی که در سرنوشت همۀ آدمیان است و حتی کسی چون او که تواناترین و نامورترین فرد زمان خود است، از آن نمی تواند رست. انگیزۀ دیگر رویین‌تنی آن است که یکی بتواند برتر از دیگران قرار گیرد.