به گزارش مشرق، خونبارترین و طولانی‌ترین دور جنگ قره باغ در سه دهه درگیری درازمدت در این منطقه، از ۶ مهر تا ۲۰ آبان ۱۳۹۹ رقم خورد و تلفات و خسارات متعددی را برای هر دو طرف درگیری به جا گذاشت.
درگیری و جنگ ریشه دار و چند دهه‌ای میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه کوهستانی «قره باغ»، در روزهای پایانی سپتامبر سال ۲۰۲۰ آغاز و منجر به رقم خوردن یکی از بدترین درگیری‌های تکراری در این منطقه از دهه ۱۹۹۰ شد که تا اواسط نوامبر همان سال به طول انجامید.
۴۴ روز جنگ در قره باغ در سال ۲۰۲۰، در ادامه درگیری‌های میان «ایروان» و «باکو» بر سر منطقه متعلق به جمهوری آذربایجان براساس تایید جامعه بین المللی و در اختیار اقوام ارمنستانی بود، رخ داد.
این جنگ پس از سه آتش بس ناموفق، در نهایت با میانجیگری روسیه به امضای بیانیه‌ای مشترک میان «مسکو»، «ایروان» و «باکو» در ۹ نوامبر (۱۸ آبان) منجر شد.
این توافق به جمهوری آذربایجان اجازه داد تا میزان قابل توجهی از اراضی خود را که تحت کنترل ارمنستان بود، بازپس بگیرد.
در عین حال، «استپاناکرت» (خان کندی)، مرکز قره باغ، همچنان تحت کنترل ارمنستان و تحت حفاظت صلحبانان روسیه باقی ماند.
درگیری قره باغ از چه زمانی شروع شد؟
ریشه‌های تاریخی این درگیری میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به دوره جنگ جهانی اول و اواخر دوره حیات امپراتوری عثمانی بازمی گردد، اما درگیری بر سر منطقه قره باغ از اواخر دوره حیات اتحاد جماهیر شوروی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان شروع شد.
در آن زمان منطقه مذکور تحت حمایت ارمنستان اعلام استقلال کرد و جنگ در این منطقه در سال ۱۹۹۴ آغاز شد.
آتش بس متعاقب جنگ ۱۹۹۴ به عنوان آتش بسی به معنای واقعی کلمه موقت، نتوانست راه حلی برای آواره‌های چند ده هزار نفری ناشی از جنگ پیدا کند.
تفاوت جنگ اخیر قره باغ با موارد قبلی چه بود؟
تفاوت درگیری پاییز ۲۰۲۰ در قره باغ با درگیری‌های پیشین در این منطقه که بی سابقه نبود، تنها به تعداد روزها و تلفات بر نمی‌گردد؛ بلکه حضور بازیگران خارجی بود.
حمایت مستقیم و بی پرده ترکیه از جمهوری آذربایجان در این جنگ و در منطقه نفوذ سنتی روسیه حتی می‌توانست به تبدیل مناقشه محلی به مناقشه بین المللی منجر شود.
در عین حال، توافق آتش بس پایان دهنده این جنگ نیز با میانجی گری روسیه امضا شد.
استقرار صلحبانان روسیه و ایجاد مرکز مشترک دیده بانی روسیه و ترکیه را می‌توان از دیگر نمودهای حضور بازیگران خارجی در این درگیری‌ها دانست.
در عین حال باید به موضع گیری و اظهارنظر مقام‌های مختلف منطقه‌ای و بین المللی شامل سران گروه مینسک، کشورهای اروپایی و سازمان‌ها و نهادهای بین المللی اشاره داشت.
پیامدهای جنگ اخیر قره باغ برای ارمنستان چه بود؟
اعتراض‌ها علیه دولت این کشور بلافاصله پس از انتشار خبر امضای توافق آتش بس آغاز شد.
معترضان خواهان استعفای دولت «نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان هستند و وی را به خیانت به کشور به دلیل امضای این توافق متهم می‌کنند.
این اعتراض‌ها که همچنان ادامه دارند، امکان پدید آمدن دور جدیدی از بی ثباتی سیاسی در ارمنستان را بیشتر می‌کنند.
چشم انداز تحولات آینده قره باغ چیست؟
با وجود درگیری‌های جسته و گریخته در چهار ماهی که از زمان امضای توافق آتش بس می‌گذرد، این آتش بس همچنان به قوت خود باقی است اما دلایل متعددی برای نقض این توافق وجود دارد.
در یک سو، ارمنستان ناچار به از دست دادن اراضی شده که سه دهه در کنترل داشته و این امر سبب بروز اعتراض‌های جدید در داخل این کشور شده و از سوی دیگر جمهوری آذربایجان باید شاهد حضور نیروهای صلحبان روسیه در خاک خود باشد.
این دو مورد می‌توانند به عنوان پتانسیلی برای آغاز دور جدیدی از درگیری‌ها مطرح باشند.
در عین حال خصومت عمیق ناشی از این مناقشه چند دهه‌ای همچنان در میان دو کشور زنده است و چاره‌ای برای پایان دادن به آن اندیشیده نشده است.