گزارش| روابط اقتصادی ایران و ترکیه؛ موانع و افق پیش رو

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در چند ماه گذشته، همکاری های اقتصادی بین ایران و ترکیه شتاب بیشتری گرفته است. ایران و ترکیه در سالیان گذشته، با هدف گذاری رساندن مبادلات تجاری به 30 میلیارد دلار، روابط اقتصادی و تجاری گسترده ای با هم دارند. از نگاه کارشناسان، این هدف گذاری قابل تحقق است اما نیاز به تلاش بیشتری وجود دارد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

علاوه بر شراکت در روند آستانه به عنوان بخش مهمی از همکاری های منطقه ای ایران و ترکیه، فعالیت های کمیته عالی همکاری های استراتژیک نیز می تواند نقش پیشران و اثرگذاری برای تقویت روابط دوجانبه ایفا کند و سفر آتی رئیس جمهور ترکیه به تهران، به روند همکاری های تجاری ایران و ترکیه در سال 2021 میلادی شتاب بیشتری خواهد داد.

شواهد نشان می دهد که با رفتن دونالد ترامپ و احتمال رفع تحریم های اقتصادی، دولت و شرکتهای ترکیه ای، انگیزه و اشتیاق بیشتری به تجارت با ایران پیدا خواهند کرد. البته در عین حال، در صورتی که تعامل و تفاهم تجاری و سیاسی بیشتری وجود داشته باشد، حتی در دوران تحریم نیز می توان به همکاری اقتصادی ادامه داد.

تهاتر کالا و همچنین سرمایه ‌گذاری مشترک در ایران به ‌منظور تولید کالاهای مشترک با هدف صادرات به کشورهای منطقه، می ‌تواند زمینه نفوذ دو کشور به بازارهای کشورهای ثالث منطقه را ایجاد کند.

آمارها نشان می دهد که ایران و ترکیه، هنوز از رسیدن به هدف مبادلات 30 میلیارد دلار در سال، فاصله قابل توجهی دارند و ارقام چند سال گذشته در مورد حجم مبادلات، از این قرار است:

سال 2016 میلادی 9.7 میلیارد دلار.

سال 2017 میلادی 10.76 میلیارد دلار.

سال 2018 میلادی 9.3 میلیارد دلار.

سال 2019 میلادی 5.6 میلیارد دلار.

غلامحسین جمیلی عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی ایران در این مورد می گوید:« ترکیه چهارمین شریک تجاری ایران است و در شرایط کنونی باید تلاش کرد تا سرمایه‌ گذاریهای مشترک دو کشور با وجود نیروی کار ارزان و متخصص ایران و با ورود ماشین آلات و دانش فنی ترکیه به مناطق آزاد و اقتصادی ایران و نیز در کشورهای ثالث انجام شود. حوزه‌ هایی مانند پتروشیمی، پوشاک، تولید برق و انرژی و نیز صنایع پلاستیک از جمله بخش هایی هستند که دو کشور می ‌توانند سرمایه‌ گذاریهای مشترک در آن شکل دهند و کالاهای مشترک تولیدی را نیز به کشورهای منطقه صادر کنند.»

محمد فرازمند سفیر ایران در ترکیه نیز بر این باور است:«رابطه دوستانه تجار دو کشور در 5 قرن اخیر، قابل توجه است. مرزهای ایران و ترکیه از امن ‌ترین مرزها است و به حق مرزهای دوستی نام گرفته است. ضمن این که دو کشور متعلق به یک تاریخ و یک فرهنگ هستند. باید به  برخی پتانسیل‌ های اقتصادی موجود برای بهره برداری، توجه بیشتری شود. فعالان دو کشور ایران و ترکیه این امکان را دارند که در کشورهای دیگر از جمله کشور عراق، پروژه‌ های موفقی را با مشارکت یکدیگر به انجام رسانند.»

فاکتور مهمی به نام انرژی

یکی از مهم ترین اتفاقات در روابط اقتصادی ایران و ترکیه در چند سال اخیر، این بوده که ترکیه رفته رفته، واردات گاز و نفت از روسیه و جمهوری آذربایجان را جایگزین نفت و گاز ایران کرده و این موضوعی است که تراز را به نفع ترکیه تغییر می دهد. در همین حال، پس از تحولات اخیر جنوب قفقاز و پیروزی جمهوری آذربایجان، شرایط نوینی فراهم شده که به ترکیه اجازه داده گاز را از ایغدیر به نخجوان بفرستد و این مانع از تداوم سوآپ گاز ایران به نخجوان خواهد شد.

گردشگری، به نفع ترکیه

یکی از گله مندی های رجب طیب اردوغان از تجار و فعالان اقتصادی بخش خصوصی ترکیه این بوده که تراز اقتصادی در روابط تهران – آنکارا، همواره به سود تهران بوده است. اما به نظر می رسد که دست کم در بخش گردشگری، تراز به شکل جدی و مشهودی، به نفع ترکیه است و بخش قابل توجهی از ایرانیان، ترکیه را به عنوان مقصد گردشگری خود، برگزیده اند.

بر اساس آمارهایی که مرکز ملی آمار ترکیه منتشر کرده، میزان سفر گردشگران ایرانی به ترکیه در چند سال گذشته به این شکل بوده است:

سال 2017 میلادی 2 و نیم میلیون نفر.

سال 2018 میلادی 2 میلیون نفر.

سال 2019 میلادی 2 میلیون و 100 هزار نفر.

در مورد میزان ورود گردشگران ترکیه ای به ایران، آمار و اطلاعات دقیقی در دست نیست اما بعید است که آمار مزبور حتی به یک دهم میزان سفر گردشگران ایرانی به ترکیه باشد.

این یکی از مسائل مهمی است که باید مورد توجه مدیران بخش جهانگردی و آژانس های بخش خصوصی گردشگری ایرانی قرار بگیرد. چرا که اتفاقاً بخش قابل توجهی از مردم ترکیه و به ویژه بخش محافظه کار مردم این کشور، تمایل دارند به ایران سفر کنند و دست کم در حوزه هایی همچون گردشگری زیارتی، گردشگری فرهنگی – هنری، گردشگران مشتاق به بازدید از اماکن تاریخی و معماری کهن و نیز گردشگران علاقه مند به طبیعت و ورزش، ظرفیت های بالایی برای جذب گردشگر ترکیه ای وجود دارد و در صورتیکه معرفی فرهنگی و رسانه ای خوب و دقیقی صورت بگیرد و در بخش زیرساخت ها، تمهیدات لازم اندیشیده شود، بدون شک، ایران نیز می تواند برای ترکیه ای ها، یک قطب گردشگری جذاب با قیمت مناسب باشد.

با توجه به مشکلات اقتصادی چند سال اخیر در ترکیه و ایران، قشر متوسط و زیر متوسط در هر دو کشور، از بسیاری جهات، مشکلات اقتصادی مشابهی داشته اند. در نتیجه با یک حساب سرانگشتی دو دو تا چهار تا، می توان به این نتیجه گیری روشن رسید که سفرهای هوایی برای ایرانی ها و ترکیه ای ها، گرانقیمت و لوکس است و حوزه ای که می تواند محل مطمئنی برای سرمایه گذاری به منظور ارتقای سهم توریسم و تجارت باشد، ترانزیت ریلی است.

سفر با قطار برای خانواده های طبقه متوسط و دانشجویان، به مراتب ارزان تر از هواپیما است و همکاری و سرمایه گذاری های مشترک ایران و ترکیه در این حوزه، می تواند به شکل جدی بر روند ترانزیت انسان و کالا، تاثیر مثبت بگذارد.

افق پیش رو

نمی توان از ذکر این واقعیت گذشت که ایران و ترکیه در برخی از مسائل مختلف سیاسی و منطقه ای، به شکل جدی، دارای تفاوت دیدگاه و حتی تنازع منافع هستند و از برخی جهات، دو کشور رقیب همدیگر به شمار می آیند. اما در عین حال، ظرفیت ها و حوزه هایی برای تقویت روابط اقتصادی و فرهنگی وجود دارد و دو کشور نشان داده اند که حتی در صورت بروز مشکلات زودگذر، می توانند با متانت و بردباری استراتژیک، مانع از بزرگتر شدن مشکلات شوند.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که سطح کنونی تعاملات اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه در مقایسه با ظرفیت های موجود پایین است و جبران این خلا، نیازمند تلاش و فعالیت بیشتر است.

دو کشور علاوه بر اشتراکات فرهنگی و تاریخی در سازمان‌های منطقه‌ای از جمله اکو، دی 8 و ای.سی.او عضو هستند که این موضوع با بهره‌برداری از پتانسیل ‌های دو کشور، می تواند منجر به تقویت هرچه بیشتر روابط ایران و ترکیه شود.

ترکیه به دلیل نزدیکی و ارتباط با بازار اروپا و آمادگی بخش خصوصی، از نظر زیرساخت های تجاری شرایط بسیار مناسبی داشته و حجم تجارت آن نسبت به ایران بزرگتر و ارتباط این کشور با بازارهای جهانی بیشتر است و عضویت در سازمان جهانی تجارت، فوایدی برای صادرکنندگان ترکیه به دنبال آورده است.

ذکر این نکته نیز لازم است که بخش خصوصی ایران باید به شکلی جدی تر و با داشتن استراتژی مبتنی بر شناخت، مطالعه و بازاریابی وارد میدان شود تا تعامل تجاری ایران و ترکیه یکطرفه نشود و شرایطی به وجود نیاید که بازار ایران از کالاهای مصرفی ترکیه اشباع شود، بلکه متقابلاً باید بازار ترکیه نیز به محلی برای عرضه کالاهای مصرفی ایرانی تبدیل شود.

انتهای پیام/